Urganch davlat universiteti zohid jumaniyozov tarjimaning nazariy va amaliy asoslari

Tarjimada obrazlilik va badiiylik. Obrazni obraz bilan berish. Badiiy tarjimaning asosiy hislatlaridan biri obrazlilik ekan, bunda so’zni so’z bilan, jumlani jumla bilan emas, balki obrazni obraz bilan berish tarjimonning bosh muammolaridandir. Muayyan obrazga timsol bo’ladigan obyekt esa xalqning moddiy turmush tarziga, xo’jaligiga hos narsalardan, tushunchalardan olinadi. O’zbeklarda va ruslarda bo’ri vaxshiylik timsoli, qo’y ma’sumlik, ojizlik timsoli deb tushuniladi. „Qo’y terisini yopingan bo’ri“ (волк в овечьей шкуре) firibgar, muttaham, ma’nolarini beradi.

Lesya Ukrainkaning „Qarama sen oyga bahorda” romansidan parcha keltiramiz.

Qarama sen oyga bahorda,

Qarama sen qayinga dubaro.

Qayg’uli shoxlari chayqalar behol,

G’amgin o’tmish bilan nafas olib lol

G’amginlik ufurar bechora

She’rning umumiy ruhidan, ohangidan hazin bir ma’yuslik, umidsizlik kayfiyati sezilib turibdi. Lekin ikkinchi misra tushunarli emas. Nega shoira “Qaram qayinga dubora” deyapti.

Не любуйся на месяц весною.

Не любуйся берёзой плакучей,

Сердце грустью она переполнит,

И о прошлом тяжелом напомнит,

O печали напомнит горючей.

Misralardagi переполнит, прошлое, печаль, напомнит so’zlari ikkinchi misradagi плакучая берёза so’zi bilan ohangdorlikka kirishib, g’ussa kayfiyatini yanada chuqurlashtirgan. Bunga to’g’ri e’tibor qilgan tarjimon Zulfiya qaramoq, qayg’u, qayin so’zlarini hamohang keltirish bilan birga asarning musiqasini (hazinlikni) aks ettirishga intilgan. Lekin shu orada yig’loqi qayin obrazi barham topgan. Beryoza qayin daraxti, oq terak . Lekin плакучая берёза – shoxlari pastga osilib o’sadigan qayin. Demak, gap qayinda emas, balki shoxlari pastga qarab o’sadigan qayinda.

Shunday ekan плакучая берёза shunchaki daraxt navi yoki oddiy so’z emas balki, obrazdir. Shoira плакучая берёза (yig’loqi qayin) obrazida ham ularning do’stlashuviga sababchi bo’lgan narsani eslatmoqchi, ham uning qiyofasini yetim qolgan sevgilisiga o’xshatmoqchi. Bu o’rinda o’zbekcha tarjimada majnuntol obrazini qo’llash maqsadga ancha yaqin kelgan bo’lur edi. (Salomov G’.)