Urganch davlat universiteti X. R. Matyoqubov, J. K. Tojiyev texnologiya va dizayn

Yog`och xomashyosi, kaltsiy gidrosulfit. 
O`simlik  va  hayvonot  xom  ashyolari  (yog`och,  paxta,  yog`  va  yog`lar,  sut, 
charm,  jun  va  boshqalar)  oziq-ovqat  mahsulotlariga  (oziq-ovqat  xom  ashyosi)  yoki 
maishiy  va  sanoat  mahsulotlariga  (texnik  xom  ashyo)  qayta  ishlanadi.  Texnik 
mahsulotni olish uchun va aksincha, texnik mahsulot oziq-ovqat mahsulotlariga qayta 
ishlanadi.  Turli  xil  elementlar  va  moddalarni  xom  ashyo  sifatida  ishlatish  ularning 
milliy  iqtisodiyot  uchun  ahamiyatiga,  yer  qobig`idagi  tarkibiga,  ishlab  chiqarish 
uchun  mavjudligiga  va  ushbu  elementni  tashkil  etadigan  birikmalarning  tabiatiga 
bog`liq. Bu ko`rsatkichlarning barchasi nisbiy va vaqt o`tishi bilan o`zgarib turadi.  
Qalam  tayyorlash  uchun  ignabargli  daraxtlardan,  shuningdek,  xom  yog`ochdan 
foydalanish  taqiqlanadi.  Ammo  hozirda  texnik  maqsadlar  uchun  glyukoza  nooziq-
ovqat  xom  ashyosi  -  yog`ochdan  olinadi.  Bularning  nomlari  xom  o`tin,  quruq  o`tin, 
quritilgan o`tin.  
Gigroskopik  namlik  bilan  to`yingan  yog`och  suv  bilan  aloqa  qilganda, 
qo`shimcha  suv  singdirish  sodir  bo`ladi.  Bu  ortiqcha  suv  birinchi  tartibdagi 
kapillyarlarni to`ldiradi va bo`sh deb hisoblanadi. 
 
Hozirgi  vaqtda  eng  muhim  sanoat  jarayoni  bu  termomexanik  pulpa  ishlab 
chiqarish  bo`lib,  uning  ishlab  chiqarilishi  butun  dunyoda  yiliga  25%  ga  o`smoqda. 
Ushbu  jarayon  Shimoliy  Amerika,  Skandinaviya  mamlakatlari,  Yaponiya, 
shuningdek, Janubiy Afrika, Germaniya va boshqa bir qator mamlakatlarda yiliga 6, 

---

- 107 - 
 
5 million tonna (1980 yilgacha) ishlab chiqariladigan va turli xil qarag`ay daraxtlarini 
asosiy xom ashyo sifatida ishlatishda qo`llaniladi.  
An‘anaviy  xom  ashyo  manbalari  -  o`tin,  torf,  ko`mir,  uglerod  adsorbanlari 
assortimentiga  sanoatning  ortib  borayotgan  talablarini  qondira  olmaydi,  shuning 
uchun  yangi  xom  ashyoni  topish  dolzarb  vazifadir.  Bunday  xom  ashyo  manbalari 
asosiy organikning katta quvvatli mahsulotlari bo`lishi mumkin.  
Boshqa  turdagi  xom  ashyoning  ozgina  zaxiralariga  ega  Germaniyada  yog`och 
har  doim  kimyoviy  ishlab  chiqarish  uchun  boshlang`ich  materiallarning  muhim 
manbai  bo`lib  kelgan.  Ikkinchi  Jahon  urushidan  oldin  Germaniyada  o`rmon  yerlari 
maydoni 12,5 million gektarni,  uning hududining 27 foizini tashkil etgan. Yiliga 50 
million  zich  yog`och  qazib  olinadi,  kishi  boshiga  deyarli  1  zich  yog`och.  Ushbu 
yog`och  qisman  bezak  materiallari  sifatida,  qisman  yoqilg`i  sifatida  ishlatilgan. 
Yog`ochni boshqa yoqilg`i turlariga almashtirish bilan ko`p miqdordagi yonish sodir 
bo`ldi, endi biz o`tinni qo`shimcha xom ashyo zaxirasi sifatida ishlatishimiz mumkin.