|
3. Sifatni boshqarishning yapon maktabi va uning asosiy jihatlari.
Sifat tugaraklari Yaponiyaga xos sifatni boshkarish tizimning muxim bugini xisoblanadi. Sifat tugaragi deganda bevosita ish joylarida faoliyat kursatuvchi shaxslar guruxi tushunilib, uning asosiy vazifasiga amaliy masalalarni topish, tadkikot kilish va yechimini aniklash, xamda doimiy izlanish olib borish kiradi.
Sifat tugaragi bu
-kichik kasbiy gurux (odatda 3 kishidan 12 kishigacha);
-mustakil ravishda sifat nazoratiga oid ishni olib boradi (lekin tashkilotning rasmiy tarkibi doirasida);
-bevosita ish joyida faoliyat kursatadi (raxbar va ijrochi yagona birlik sifatida kuriladi).
Sifat tugaraklari ishining asosiy goyasi kuyidagi natijalarda ifodalanishi mumkin:
a) sifat tugaraklari korxona faoliyatining sezilarli ravishda yaxshilanishi va rivojlanishiga uz xissalarini kushadilar;
b)sifat tugaraklari kasbiy gurux a’zolari orasida ma’naviy munosabatllarini yaxshilashga, ularning xurmat va insoniylikka asoslanishiga imkon yaratadilar;
v)sifat tugaraklari xar bir shaxsning kundalik usishi, dunyokarashining kengayishi, ijodiy kobiliyatlarining rivojlanishiga sharoit yaratadilar.
Sifat tugaraklarning keng tarkalishi ularni tashkil kilish tajribasini almashishiga olib kiradi. Tugarak ishini tashkil kilish odatda kuyidagi boskichlarni uz ichiga oladi.
a) tayyorgarlik boskichi.
b) joriy kilish boskichi
Tayyorgarlik boskichi bir kator faol ishchi va menejerlarning sifat tugaraklari mavjud bulgan korxonaga tajriba almashish uchun yuborishdan boshlanadi. Kaytib kelgandan sung ularga tugaraklar xarakatining targibotchilik vazifasi yuklatiladi. Bundan tashkari yukori va urta boshkaruv pogonasida sifat tugaraklari buyicha maxsus kumita tuzilib, tegishli xujjatlar tayyorlash, resurslar bilan ta’minlash, sifat dasturlarini ishlab chikish va tugaraklarga xar tomonlama yordam kursatish bilan shugulanadi. Tayyorlov boskichida tugarak tashkilotchilari tayinlanadi va maxsus tayyorgarlikdan utkaziladi.
Tayyorgarlikka kuyida keltiriladigan sifat nazoratining yetti asbobi, ya’ni, mulokot koidalari, ijodiy tashabusni rivojlantirish usullari, "tinglash kobiliyati", nizolarni bartaraf kilish va mexnatni ragbalantirish kunikmalari kiradi.
Sifat tugaraklarini joriy kilish tugrisidagi karor yukoridagi kumita tomonidan kabul kilinadi. Bunday karorning kabul kilinishiga tashkiliy tayyorgarlik, moliyaviy resurslarning yetarliligi, personalning tugaraklarda ishtirok etish xoxishi va raxbariyatning ishchilar takliflarini kabul kilishga tayyorlilik asos buladi.
Sifat tugaraklari faoliyatining boshlanishi sex boshligi yoki ustasi boshchiligidagi suxbatlar shaklida amalga oshadi. Ishchilar tugarak faoliyatiga kuprok jalb kilinganlari sari ushbu tugaraklar ajratiladi:
brigada tugaraklari, asosiy bir joyda ishlaydigan ishchilarni birlashtirib ishlab chikarishni muammolarini takomillashtirish masalalariga e’tibor karatadilar;
mavzuga oid tugaraklar bir necha brigada uchun umumiy bulgan muammoni xal kilishga karatiladi va ushbu tugaraklar brigada tugaraklarini vaktincha birlashtiradi;
aralash tugaraklar odatda texnologik jarayonlarning bir biriga boglik bulgan buginlarning ishchilarini birlashtiradi va uzaro xamkorlik muammolariga bagishlanadi.
Odatda sifat tugaraklari ishini joriy kilish uchun ularning muntazam faoliyat kursatishiga aloxida e’tibor beriladi. Ayrim xolatlarda ish vaktida tugaraklar majlislarini utkazish xam maksadga muvofik deb topilgan. Korxona raxbariyati sifat tugaraklaridan tushgan takliflarni, albatta maxsus seminarlarda yoki texnik majlislarda muxokama kilishlari shart. Birinchi turt-olti oy ichida asosiy e’tibor ishchilarning muammolarni aniklash va xal kilishni ukitishga bagishlanadi.
Sifat tugaraklarini joriy kilish davridan keyin tugaraklarni kuchaytirish, kaytlarini esa tarkatish zarurligini kursatadi.
Sifat tugaraklarining faoliyat kursatish boskichi ularning tulakonli ishlashini takozo kiladi. Eng asosiysi sifat tugaraklari fakat ish joylaridagi kamchiliklarga e’tibor karatilishlari va tor muammoni xal kilishga xarakat kilishlari zarur, chunki boshkaruv tizimini uzgartirish bilan boglik takliflar korxonada norasmiy xarakatlarning kuchayishiga olib keladi.
Yaponiya korxonalarda muvaffakiyatli ishlab keluvchi sifat tugaraklarning taxminiy mavzular ruyxati kuyidagi kurinishda bulgan:
-sifat: sifati past bulgan maxsulot yaratilish sabablarini yukotish, mexnat sifatini oshirish, e’tirozlarining oldini olish, sifatni barkarorlashtirish;
-jixozlar: buzilishni oldini olish, mexanizatsiyalash, asboblarni takomillashtirish, jixozlar joylashishini va operatsiyalar ketma - ketligini makbullashtirish;
-xarajatlar: xarajatlarni kamaytirish, mexnat sarfini kamaytirish, ish vakti unumdorligini oshirish, ishlov berish vaktini kamaytirish, xom ashyo va energiyani tejash;
-samaradorlik: mexnat unumdorligini oshirish, maxsulot ishlab chikarishni oshirish, jixozlar bush kolishini kamaytirish, yordamchi vositalar xajmini kamaytirish:
-nazorat va boshkaruv: mexnatni tashkil kilishni takomillashtirish, standartlashtirish ussularini va boshkalarini kullash, ishlab chikarish jarayonida "nazorat nuktalarini" aniklash, tez-tez uchraydigan xatolarni oldini olish; texnologik operatsiyalarni standartlarshtirish.
-xavfsizlik: xavfsizlik texnika koidalariga rioya kilish, ish joyini tartibda saklash, ishlab chikarish muxitini takomilashtirish.
Muammolarni tanlash yukoridan berilgan buyurtma yoki mustakil aniklangan masala shaklida bulishi mumkin. Birinchi xolatda korxona raxbariyati umumiy maksadlaridan kelib chikkan xolda takomillashtirish zarur bulgan buginni tavsiya kiladi va oldindan mukofot xajmini belgilaydi. Ikkinchi xolatda ishchilar uz ish joylarida mavjud bulgan kamchiliklarga asoslanib izlanish mavzusini mustakil aniklaydilar va sungra takliflarni raxbariyatga yetkazadilar.
Barcha muxandis-texnik xodimlar sifat tugaraklari a’zolariga tegishli maslaxat va amaliy yordam berishlari shart. Sifat tugaraklari ishini korxona raxbarining sifat buyicha muovini boshkaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
