Urganch davlat universiteti «texnologik jarayonlarni loyihalash» fanidan

1.37-rasm. To‘g‘ri chiziq kesmasining bo‘linishi.

Y o‘llar o‘zicha muayyan yo‘nalganlikka ega va bu bilan vertikal lik, gorizontallik va diagonallik ta’sirini yuzaga keltiradi. Vertikal yo‘llar buklanmas, yuqoriga ketuvchi bo‘lib ko‘rinadi, gorizontallari barqarorlik taassurotini qoldiradi, qiya chiziqlar dinamika, asimmetriya ta’sirini yaratib, ko‘pincha hajmning ko‘rinishini kich raytirib ko‘rsatadi. Biroq yo‘llar kesilishib, asosiy ta’sir kuchini susaytirishi, katta dinamika yoki statika taassurotini qoldirishi mumkin. Masalan, yo‘llarning to‘g‘ri burchak ostida kesi lishi va bo‘lakning noteng qismlarga ajratilishida asimmetriya va harakat, beqarorlik hissi paydo bo‘ladi (1.37-rasm).

Uzilishli yo‘llar ko‘z bilan silliq qabul qilinishi jarayonini buzadi va, tabiiyki, figura kattalashuvi taassurotini yaratadi.

Kostumda o‘tkir burchakning ortiqcha baho berilishi illuziyasi turli qo‘yma qismlar, detallarni qiyaburchakli bichi-

1.38-rasm. Kostumda o‘tkir lishi, yoqa, cho‘ntaklarning qi^{burchakning ortiqcha baho} yaburchakli bichilishi va hokazo berilishi illuziyasi.

yuzaga keladi. Bu illuziya o‘tkir burchaklar tomonlari orasiga olingan kichik masofalar odatda ortiqcha baho berilishi, katta roq ko‘rinishiga asoslangan. O‘tmas burchaklar tomonlari o‘rtasidagi katta masofalar yetarlicha baholan maydi. Bunda burchak tomonlari yo‘nalishida o‘zgarish kuzatiladi: o‘tkir burchak katta bo‘lgandek ko‘rinadi (1.38-rasm).

1.39-rasmda o‘rta chiziqlar ular parallel bo‘lsa ham uchlari qo‘shi luv chi, o‘rtasida ajraluvchi bo‘lib ko‘ri na di. Burchak uchlari

yo‘nalishi o‘z gar ti rilsa, teskari illuziya hosil bo‘ ladi. Demak, kostumda bunday illuziyaning oldini olish uchun bu yo‘l lar o‘rta sini biroz boshqa tomonga yo‘naltirish, ularni naparallel qilish kerak.

Yoqa o‘mizining uchburchakli kesigi o‘tkir burchak ortiqcha baholanishi natijasida yelkalarni kengroq, bel suyaklarini tor qilib ko‘rsatadi. Amalda ko‘pincha asimmetrik figuralar tez-tez uchrab turadi, ularda chap yelka o‘ng yelkadan balandroq yoki bir bel suyagi ikkinchisidan yuqoriroq bo‘lishi mumkin. Bu nuqson



1.39-rasm. Qo‘yma qismlar va detallarda o‘tkir burchak

ortiqcha baholanishi illuziyasi.

a b

1.40-rasm. Asimmetriyani yashirish (a) va

kostum bilan yopilishi mumkin, chuqurlashtirish (b)

masalan, ancha yuqori bel su yagi sohasida yo‘l joylashtirilsa, bu yo‘l bichish chizig‘i, sharf, belbog‘ va hokazo bo‘lishi mumkin (1.40-rasm).

Kiyimni modellashtirishda qo‘l lanuvchi illuziyalarning muhim turlaridan biri kontrast va tekislash tirish illuziyasi, ya’ni qarama-qarshiliklar bo‘yicha kuchay tirishdir, chunki kontrastlar ruhiyatimizga faol ta’sir etadi. Kontrast bilan qo‘shnilikda buyum yanada o‘ziga xos ko‘rinadi: kichik katta bilan yonma-yonlikda yanada kichik, burchak uchiga yaqin aylana xuddi shunday aylanaga qaraganda kattaroq (1.41-rasm), bir boshning o‘zi katta bosh kiyimida kichikroq ko‘rinadi (1.42-rasm).