Urganch davlat universiteti «tasdiqlayman»

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS

TA‘LIM VAZIRLIGI

URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI

«TASDIQLAYMAN» UrDU o`quv ishlari bo`yicha prorеktor ________ dots.S.U.Xodjaniyozov “____”_________2021 yil

“KASB TA’LIMI” KAFEDRASI

“MEHMONXONA XO`JALIGIDA XODIMLARNI BOSHQARISH”

FANIDAN




O‘QUV–USLUBIY MAJMUA

OLIY TA’LIMNING Bilim sohasi: 600000 Xizmatlar sohasi Ta’lim sohasi: 610000 Xizmat ko‘rsatish sohasi Ta’lim yo‘nalishi: 5610200 Mehmonxona xo‘jaligini tashkil etish va boshqarish
URGANCH – 2021 Fanning o‘quv-uslubiy majmuasi o’quv va ishchi o’quv reja hamda o’quv dasturiga muvofiq ishlab chiqilgan. Tuzuvchi: K.o’q Saidov D. - “Kasb ta’lim” kafedrasi o`qituvchisi Taqrizchi: Dots. Xudayberganov D.T - “Turizm” kafedrasi dotsenti
Fanning o‘quv-uslubiy majmuasi kafedraning “___” __________ kungi __ sonli yig’ilishi muhokamasidan o’tkazilgan va fakultet Kengashida ko’rib chiqish uchun tavsiya etilgan. Kafedra mudiri PhD. Ollanazarov B.D Fanning o‘quv-uslubiy majmuasi “___” __________ kungi __ sonli fakultet Kengashida muhokamadan o’tkazilgan va tavsiya etilgan. Fakultet dekani i.f.d., prof. Abdullayev I.S

MUNDARIJA

t/r	Nomlar	Betlar
1	O’quv materiallar	5
2	Mustaqil ta'lim mashg’ulotlari	150
3	Glossariy	153
4	Ilovalar:
	-fan dasturi
	-ishchi fan dasturi
	- testlar
	-ishchi fan dasturiga muvofiq baholash mezonlarini qo’llash bo’yicha uslubiy ko’rsatmalar

- tarqatma materiallar

O’QUV MATERIALLAR

1-mavzu. “Mehmonxona xo‘jaligida xodimlarni boshqarish” fanining maqsad va vazifalari

Reja

1. Boshqaruv nazariyasi tushunchasi

2. “Mehmonxona xo‘jaligida xodimlarni boshqarish” fanining mohiyati.

3. “Mehmonxona xo‘jaligida xodimlarni boshqarish” fanining predmeti va vazifalari.

1. Boshqarish tizim sifatida uning yanada mayda bo‘linmalari mavjudligini ko‘zda tutadi. Bu uning elementlari orasidagi munosabatni tashkil qilish, ma’lum maqsadga erishish uchun zarur bo‘lgan nazorat ostida faoliyat ko‘rsatayotgan ma’lum mexanizmlar majmui sifatida uning ishlash tartibotini tashkil qilish kabilarni o‘z ichiga oladi. Boshqarish jarayonini

quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin:

1) maqsadning qo‘yilishi;

2) ma’lumotlar yig‘ish;

3) tahlil va mulohaza ishlari;

4) faoliyat variantlari va tashkiliy ish bosqichlarini tanlash.

Boshqaruvning quyidagi tarmoqlari mavjud: ijtimoiy, ishlab chiqarish bo‘yicha,texnikaviy, davlatga qarashli va boshqalar.

Tashkilotni boshqarish jihatlari quyidagilar:

1. “Kim kimni” boshqaradi? (institutsionalli jihat). Bu jihat boshqarish

masalalari ijrochilarini, xususan, menejerlar va boshqaruv organlarini xarakterlaydi.

Boshqa tomondan, shu tarzda kim boshqarishini, xususan, qarorlar bilan bog‘liq shaxslar va boshqa xodimlarni aniqlaydi.

2. Boshqaruv “qanday” amalga oshiriladi va boshqaruvchilarga “qanday” ta’sir

ko‘rsatadi (funksional aspekt). Bu jihat, birinchidan, menejerlar va boshqaruv organlari faoliyati va shakllanishini xarakterlaydi. Bu erda boshqaruv vazifalari va shuningdek, menejerlar faoliyatining maxsus xarakteristikalarini (boshqaruv uslublarini) ko‘rib chiqish mumkin. Boshqa tomondan, menenjerning boshqariluvchilarga ta’sir etish munosabatlari xarakterlanadi.

3. Boshqaruv “nimalar” bilan amalga oshiriladi? (instrumentli aspekt). Bu

jihat menejerlar o‘z vazifalarini amalga oshirishda ishlatadigan instrumentlari (boshqaruv instrumentlari)ga taalluqli.

Boshqaruv uslubi deganda menejer xulqining odatiy ko‘rinishi va o‘zini tutish usullari tushuniladi.

Qabul qilinadigan qarorlarda boshqaruvchilarning ishtirokiga ko‘ra

boshqaruvning ideal-tipik avtoritar, aloqadorlik va avtonom (muxtor) uslublari ajratiladi.

Boshqaruvning avtoritar uslubi menejer uchun hokimiyat mavjud bo‘lganda

irodaning yakka shaxsliligi va markazlashganligini namoyon bo‘lishi bilan ajralib turadi. Menejer hal qiladi va buyuradi, xodimlar bu farmoyishlarni bajarishlari lozim.

Bunda turli holatlar ko‘zga ko‘rinadi:

• buyruqbozlik uslubi.

• avtokratik uslub.

• byurokratik uslub.

• patriarxal (matriarxal) uslub.

• xushmoyillik uslubi.

Boshqaruvning aloqadorlik uslubi qarorlar qabul qilish jarayonida xodimlarning ishtiroki bilan ajralib turadi. Bunda quyidagi holatlarni farqlash muhim:

• kommunikatsiya uslubi.

• maslahat uslubi.

• qo‘shma qarorli boshqarish uslubi.

• avtonom uslubi.

Odatda rahbarlikni uch turga ajratadilar - avtoritar, demokratik va erkin (liberal).

Boshqarish jarayonini quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin:

1) maqsadning qo‘yilishi;

2) ma’lumotlar yig‘ish;

4) tahlil va mulohaza ishlari;

4) faoliyat variantlari va tashkiliy ish bosqichlarini tanlash.

Boshqaruvning quyidagi tarmoqlari mavjud: ijtimoiy, ishlab chiqarish bo‘yicha, texnikaviy, davlatga qarashli va boshqalar.

Bozor iqtisodiyoti sharoiti umuman, hozirgi zamon ishlab chiqarishida boshqarish omili,boshqaruvchilik madaniyati va boshqaruvchilik falsafasining ahamiyati oshib ketdi.

Bugungi kundagi raqobatchilik kurashida mavqening kuchayishi boshqaruvning sifati bilan chambarchas bog‘liq. Boshqarishni takomillashtirishni ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning eng asosiy omillaridan deb sanamoq zarur.

Jahon turizmi bugungi kunda iqtisodiyot sohalari ichida daromad keltirishi bo‘yicha yuqori o‘rinlardan birini egallaydi, mehnatga layoqatli aholining ko‘pgina qismini ish bilan bandligini, ijtimoiy–iqtisodiy rivojlanish ko‘rsatkichlarining yuqori bo‘lishini ta’minlaydi va shu jihatdan ham u har doim barqaror rivojlanishga ega. Turizm sohasi jadal rivojlanayotgan mamlakatlarda birinchi navbatda bu sohani harakatga keltiruvchi mavjud mehnat resurslaridan samarali foydalanish yo‘llariga

alohida e’tibor qaratilmoqda.

Bugungi kunda mehmonxonalarda xodimlar faoliyatini boshqarib ular salohiyatidan to‘g‘ri foydalanish turizm xizmatlar bozorida korxonaning iqtisodiy muvaffaqiyatini ta’minlovchi muhim omillardan biri bo‘lib qolmoqda.

Fanni o‘qitishdan maqsad – talabalarning mehmonxona va boshqa

turizm korxonalarida xodimlar faoliyatini boshqarish bo‘yicha ilmiy- tadqiqot ishlarini olib borish borasida bilim va ko‘nikmalarini

shakllantirishdir.

Fanning vazifalari – mehmonxonalarda mehnat resurslarini boshqarish xususiyatlarini aniqlash, mehmonxonalarda kadrlarni rejalashtirish mohiyatini o‘rganish, mehmonxonalarda kadrlarni optimal tanlashni tahlil qilish, xizmat martabasi va xodimlarning xizmat-kasb jihatidan ko‘tarilishini tashkil etish, mehmonxonalarda xodimlar xulq atvorining ahamiyatini, kadrlar bilan ishlash tizimidagi innovatsiyalarni, xodimlarning mehnat munosabatlari etikasini, xodimlarning nutq madaniyatiga qo‘yilgan talablarni o‘rganish, mehmonxonalarda xodimlar faoliyatini boshqarishda nizolarni bartaraf etish yo‘llarini ko‘rib chiqish,

mehmonxonalarda xodimlar faoliyatini baholash, mehmonxonalarda kadrlarning

malakasini oshirish va qayta tayyorlashni boshqarish, mehmonxonalarda xodimlar faoliyatini boshqarishda motivlashtirishning ahamiyatini o‘rganishdan iborat.
“Mehmonxona xo‘jaligida xodimlarni boshqarish” o‘quv fanini o‘zlashtirish jarayonida bakalavr:

mehmonxonalarda inson omilining roli va ularni boshqarish

funksiyalari,

 mehmonxonalarda xodimlar faoliyatini tashkil etish va boshqarish

xususiyatlari haqida tasavvurga ega bo‘lishi;

 mehmonxonalarda kadrlarni rejalashtirish,

 xizmat martabasi, xodimlarni xizmat-kasb jihatidan

ko‘tarilishini tashkil etish,

 kadrlar bilan ishlash tizimidagi innovatsiyalarni bilishi va

ulardan foydalana olishi;

 mehmonxonalarda xodimlarning mehnat munosabatlari etikasi,

 xodimlar faoliyatini tashkil etish va boshqarishda nizolarni

bartaraf etish ko‘nikmalariga ega bo‘lishi;

 xodimlar faoliyatini baholash, malakasini oshirish va qayta

tayyorlash, ularning faoliyatini tashkil etish va boshqarish malakalariga

ega bo‘lishi kerak.