Urganch davlat universiteti «tasdiqlayman»

24-mavzu. Xodimlar malakasini oshirishni takomillashtirish

Reja

1. 
   Mehmonxona xodimlari malakasini oshirish
   
2. 
   Qayta tayyorlash muammolari.
   

3. Xodimlar malakasini oshirish va qayta tayyorlashni tashkil etish yo‘llari.
Inson resurslarini rivojlantirish shaxs qadriyatlarini o‘zgartirish bo‘lib, u

xodimning bilim va ko‘nikmalarini o‘zgartirishni talab etadi

Ishchi kuchi sifati iqtisodiy kategoriya sifatida insonning mehnatga layoqatini

shakllantirish va rivojlantirish yuzasidan shaxs va jamiyat, xodim va ish beruvchi

o‘rtasidagi munosabatlarni hamda ushbu munosabatlarning ishlab chiqarish faoliyatida

namoyon etish darajasini ifoda etadi.

Mehnat jarayonida namoyon bo‘ladigan inson xususiyatlari muayyan tarkibni tashkil

etadi. Quyidagilar bu tarkib bo‘laklaridir:

—qiziqish (motivatsiya) xususiyatlari;

—kasbiy-malaka xususiyatlari;

—aqliy (intellektual) xususiyatlar;

nufus (demografik) xususiyatlari, salomatlik.

Inson resurslarini rivojlantirishda hozirgi vaqtda ikki tendensiya ko‘zga

tashlanmoqda.

1. Bilimlarni ularning aniq shakliga — hujjatlar, yo‘riq-nomalar, ma’lumotlar

bazasi va hokazolarga muvofiklashtirish. Mutaxassislar buni „G‘arb tendensiyasi", deb

ham atashmoqsa. CHunki Evropa va Amerika Qo‘shma SHtatlarida personalni rivojlantirish

dasturlarida xuddi shunga urg‘u berilmoqda.

2. Bilimlar faqat ayrim mutaxassis va menejerlar guruhi tomonidan emas, balki

butun personal tomonidan muntazam ravishda egallab borilishini ta’minlash „SHarq

tendensiyasi”, deb ta’riflanib, bu ko‘proq YAponiyaga xosligi ko‘zga tashlanadi.

Inson resurslarini rivojlantirish quyidagi shartlarga bog‘liqdir:

—korxona personalini bugungi ishida va kelajakni ko‘zlab rivojlantirishga

ehtiyoji;

—xodimlarni rivojlantirish salohiyatining mavjudligi;

—inson resurslarining rivojlanishga ehtiyoji;

—inson resurslarini rivojlantirish imkoniyati, ya’ni moliyaviy, mehnat, texnika va

boshqa resurslarning mavjudligi.

Inson resurslarining rivojlanishga ehtiyoji deyilganda xodimlarning o‘z

kompaniya va firmalari maqsad va vazifalaridan kelib chiqqan holda o‘z bilimi,

ko‘nikmasini oshirish, kasbiy imkoniyatlariga yangicha qarashni ongli anglangan zarurat

sifatida tushunishi anglanadi.

Kompaniyada inson resurslarining uzluksiz ta’lim tizimi mutaxassislarning ish

sifati, kasbiy mahorati ustidan doimiy nazoratni amalga oshirish, ularni butun mehnat

faoliyati davomida uzluksiz o‘qitish, personalni tarkibi va malakasi to‘g‘risida

ma’lumotlar bankini yaratish, ularni xizmat vazifalarida siljitish va o‘stirish, o‘quv-

uslubiy materiallar bankini yaratish va undan foydalanish imkonini beradi.

Personalni qayta tayyorlash — xodimlarni ikkinchi kasb yoki yangi ixtisoslikni

egallashlari uchun o‘qitishdir.

Personalni malakasini oshirish — xodimlar kasbi va ixtisosligiga oid

bilimlarini chuqurlashtirish va takomillashtirish maqsadida ularni o‘qitishdir.

Personalni qayta tayyorlash va malakasini oshirishga turlicha yondashuvlar mavjud.

Ularning xilma-xilligiga qaramasdan, personalni qayta tayyorlash va ular malakasini

oshirishni tashkil etishni to‘rt yo‘nalishga mujassamlashtirish mumkin:

1. Qayta tayyorlash va malaka oshirishga ehtiyojni tashkil etish.

2. O‘quv dasturlari va umuman o‘quvni rejalashtirish.

3. SHakli va uslublari bo‘yicha xilma-xil o‘quv dasturlari yaratish.

4. Qayta tayyorlash va malaka oshirish natijalarini tahlil etish hamda bu jarayondan

personalni kasbiy va xizmat vazifasida o‘stirish maqsadlarida foydalanish.

Masofadan turib o‘qitish — zamonaviy axborot texnologiyalaridan keng

qo‘llanilgan holda tashkil etiladigan sirqi ta’lim berishning sifat jihatdan yangi

bosqich.

—Masofadan turib o‘qitishda tinglovchi ma’ruza va seminar shaklidagi muntazam

mashg‘ulotlarga jalb etilmaydi, balki u o‘zi uchun qulay vaqt, qulay joyda, qulay sur’atda

o‘qiydi. Bu ishlab chiqarishdan ajralgan holda o‘qish imkoniyatni bo‘lmaganlar uchun ayniqsa

qulaydir. Masofadan turib o‘qitishda har kim belgilangan o‘quv dasturini to‘la egallash

uchun o‘ziga zarur vaqt davomida o‘qish imkoniyatiga ega.

Masofadan turib o‘qitish texnologiyasi — insonning mustaqil ravishda, lekin

nazorat ostida tegishli bilimlar, ko‘nikmalarni muayyan vaqtlarda o‘qituvchi

maslahatlarini olgan holda (ishlab chiqarishdan ajralmasdan) egallashining uslub, shakl va vositalari yig‘indisidir.

Ta’lim tizimini tubdan isloh qilish, uni o‘tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va

sarqitlardan to‘la xalos etish, rivojlangan davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy axloqiy

talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratish,

kadrlar tayyorlash Milliy dasturining maqsadi etib belgilandi.

Uzluksiz ta’limning faoliyat ko‘rsatish tamoyillari quyidagilardan iborat:

—ta’limning ustuvorligi — uning rivojlanishining birinchi darajali ahamiyatga

ega ekanligi, bilim, ta’lim va yuksak intel-lektning nufuzi;

—ta’limning demokratlashuvi — ta’lim va tarbiya uslublarini tanlashda o‘quv

yurtlari mustaqilligining kengayishi, ta’limni boshqarishning davlat-jamiyat tizimiga

o‘tilishi;

—ta’limning insonparvarlashuvi — inson qobiliyatlarining ochilishi va uning

ta’limga nisbatan bo‘lgan turli-tuman ehtiyojlarining qondirilishi, milliy va

umumbashariy qadriyatlar ustuvor-ligining ta’minlanishi, inson, jamiyat va atrof-muhit

o‘zaro munosabatlarining uyg‘unlashuvi;

—ta’limning ijgimoiylashuvi — ta’lim oluvchilarda estetik boy dunyoqarashni

hosil qilish, ularda yuksak ma’naviyat, madaniyat va ijodiy fikrlashni shakllantirish;

—ta’limning milliy yo‘naltirilganligi — ta’limning mil-liy tarix, xalq

an’analari va urf-odatlari bilan uzviy uyg‘unligi, O‘zbekistonda yashovchi xalkdarning madaniyatini saqlab qolish va boyitish, ta’limni milliy garaqqiyotning o‘ta muhim omili sifatida e’tirof etish, boshqa xalqlarning tarixi va madaniyatini hurmatlash;

—ta’lim va tarbiyaning uzviy bog‘liqligi, bu jarayonning har tomonlama kamol

topgan insonni shakllantirishga yo‘naltiril-ganligi;

—iqtidorli yoshlarni aniqlash, ularga ta’limning eng yuqori darajasida, izchil

ravishda fundamental va maxsus bilim olishlari uchun shart-sharoitlar yaratish.

Kadrlar tayyorlash Milliy dasturini amalga oshirishning uch bosqichi

belgilangan:

Birinchi bosqich — 1997—2001 yillarni qamrab olib, ushbu davrda mavjud kadrlar

tayyorlash tizimining ijobiy salohiyatini saklab qolish asosida mazkur tizimni isloh

qilish va rivojlan-tirish uchun huquqiy, ilmiy-uslubiy, moliyaviy-moddiy shart-

sharoitlar yaratildi.

Ikkinchi bosqich (2001—2005 yillar). Bu bosqichda kadrlar tayyorlash Milliy

dasturini to‘liq ro‘yobga chiqarish chora-tadbirlari ko‘riladi, mehnat bozorining

rivojlanishi va real — ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlari hisobga olinadi hamda unga

aniqliklar kiritiladi.

Uchinchi bosqich(2005 va undan keyingi yillar)da ushbu sohada to‘plangan tajribani

tahlil etish va umumlashtirish asosida mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish

istiqbollariga muvofiq kadrlar tayyorlash tizi-mini takomillashtirish va yanada

rivojlantirish chora-tadbirlari ko‘zda tutilgan.