Урганч давлат университети табиий фанлар факулътети

"Viruslarni turli sohalardagi ahamiyatlari" mavzusidagi taqdimoti

Viruslarni turli sohalardagi ahamiyatlari.

Viruslarni turli sohalardagi ahamiyatlari.

Reja:

1. Virusologiyani boshqa fanlar bilan bog'liqligi

2. Viruslarni foydali maqsadlarda ishlatilishi.

3. Viruslarning yerning flora va fauna vakillari bilan genetik bog'liqligi.

4. Viruslarni biologik qurol sifatida ishlatish.

Virusologiya fani mikrobiologiya va immunologiya fanlari kabi juda keng qamrovli tibbiy-biologik fanlardan hisoblanadi. Virusologiya fani genetika, molekulyar biologiya ,fitopotologiyada, jumladan veterinariyada dolzarb muammolarni yechishda amaliy ahamiyatga ega.

• Viruslarning tabiatdagi o'rni juda xilma-xil. Chunki ular qator yuqumli kasalliklarning birdan-bir etiologik omili hisoblanadi. Viruslar va virusli kasalliklar faqat virusologlar , mikrobiologlar, immunologlar tomonidan o'rganilib qolmay, balki bu muammo bilan infeksionist, terapevtlar, nevropatologlar, onkologlar va boshqa mutaxassislar ham shug'ullanadilar.

Viruslarni foydali maqsadlarda ishlatish XX asrdan boshlandi.Quyon miksomatozi kasalligini qo'zg'atuvchi virusni Avstraliyada quyonlarni tez ko'payishiga qarshi ishlatildi.

Hozirgi kunda olimlarda kelajakda genetikaning muvaffaqiyatlaridan foydalangan holda sun'iy viruslarga kerakli genlarni kiritib,sog' hujayralarni shikastlamay faqat kasal hujayralarnigina nobud qiladigan yoki davolaydigan viruslarni ishlatish fikrlari mavjud.

Yildan-yilga virus kasalliklarini soni ortmoqda. Smorodinsevni (1979) ko'rsatishicha virus kasalliklarining soni 500 dan ortib ketgan. Virus kasalligini tabiatini o'rganishda Rossiya olimlarini salmoqli xizmatlari bor. Gripp bir necha yuz yillardan buyon ma'lum bo'lsa ham uni qo'zg'atuvchisi 1933-yilda Angliya olimi K.Smitt va Rossiya olimi A. Smorodinsev tomonidan ajratib olindi va xususiyatlari ta'riflab berildi.

Yildan-yilga virus kasalliklarini soni ortmoqda. Smorodinsevni (1979) ko'rsatishicha virus kasalliklarining soni 500 dan ortib ketgan. Virus kasalligini tabiatini o'rganishda Rossiya olimlarini salmoqli xizmatlari bor. Gripp bir necha yuz yillardan buyon ma'lum bo'lsa ham uni qo'zg'atuvchisi 1933-yilda Angliya olimi K.Smitt va Rossiya olimi A. Smorodinsev tomonidan ajratib olindi va xususiyatlari ta'riflab berildi.

Viruslar odam, hayvon va o'simliklarda ko'plab xavfli kasalliklarni qo'zg'atadi. Ular to'g'ridan- to'g'ri kontakt vaqtida, havo-tomchi, jinsiy va boshqa yo'llar bilan o'tadi. Viruslar juda tez o'zgaruvchanlik , yuqori mutatsiyalanish xususiyatiga egaligi sababli ular yuqtirgan kasalliklarni davolashni mushkullashtiradi( masalan gripp virusi).

Lᵃ_ⁱˡᵃʰᵃ_Iˡˡᵃˡˡᵒʰ_Mᵘʰᵃᵐᵐᵃᵈᵘʳ_RoˢᵘˡᵘˡˡᵒHــــہہـ٨ـہہـــہہـ٨ـہہـــ﷽❤️🦋

• Qator virus guruhlari odam uchun potogendir. Ularga DNK tutuvchi (chechak, uchuq ), adenoviruslar ( nafas olish, ko'z kasalliklari) papovaviruslar (so'gal) gepadnaviruslar ( V gepatiti) hamda RNK tutuvchi viruslar ( pikornavirus, A-gepatiti, poliomielit, ORZ) mikroviruslar (gripp, qizamiq, tepki) arboviruslar ( ensefalit,sariq bezgak va hokazo) kiradi.
• 1981-yilda aniqlangan "Odam immun tanqisligi virusi" ham virus kasalliklariga kiradi.

Viruslarning genetik bog'liqligi.

Oxirgi tadqiqotlar bo'yicha 30%dan ortiq odam genomidagi axborotlar virusga o'xshash elementlar va transpozonlar tomonidan kodlantirilgan.Viruslar yordamida genlarni gorizontal o'tishi ro'y berishi mumkin, yani genetik axborotni ota-onadan o'g'il-qizga emas, balki qarindosh bo'lmagan osoblar orasida o'tishi mumkin.

Primatlarda retroviruslar tomonidan kiritilgan sinsitin oqsili borligi aniqlandi.

• Primatlarda retroviruslar tomonidan kiritilgan sinsitin oqsili borligi aniqlandi.
• 1955-yilda X.Frenkel Konrat va R. Uilyams virus RNK si oqsilini ajratadi va yana qaytadan resintezlaydi.
• 1967-yilda A.Kornberg bakteriofagni sintez qildi. Uni kimyoviy tarkibi tabiiy fagni kimyoviy tarkibiga mos kelishini ammo yuqumlilik xususiyatiga ega bo'lmasligini o'rgandi.

Viruslar taksonomiyasi bilan shug'ullanuvchi Xalqaro qo‘m ita tasnifida

• Viruslar taksonomiyasi bilan shug'ullanuvchi Xalqaro qo‘m ita tasnifida
• (1982-y.) viruslar kimyoviy tarkibiga ko‘ra, asosan, ikki guruhgabo‘linadi:
• 1) DNK tutuvchi viruslar; 2) RNK tutuvchi viruslar. D N K tutuvchi
• viruslarning 17 D N K -genom li va RNK tutuvchi viruslarning 42 RN K -
• genomli oilasi ma’lum. Ulardan 6 ta DNK-genomli va 13 ta RN K-genomli
• oila, tibbiyot va veterinariyada ahamiyatga ega._x0000_