Urganch davlat universiteti magistratura bo’limi Biologiya (botanika va o’simliklar fiziologiyasi) yo’nalishi I bosqich magistranti Rustamova Gulibonuning kurs ishi mavzu

3.2. Tuproq tarkibidagi tuzlar.

Tuproqda gyumus miqdori 1,7-2% yalpi azot 0,12-0,15%, fosfor 0,30-0,40 % va boshqa makro-mikroelementlar o’simlik yengil o’zlashtiradigan moddalar yetarli bo’lishi kerak. Buning uchun paxta beda-g’alla almashlab ekishning ikki ratotsiyani o’tgan bo’lishi lozim. Yerni shudgorlashdan oldin har ikki-uch yildan kamida 25-30 tonna chigit ekilgan go’ng solishni tashkil qilish lozim. Mineral o’g’it me’yori gektariga azot 280-320 kg, fosfor 230-260kg, kaliy 100-120kg bo’lishi (albatta bu yerda kimyoviy kartogramma ham asoslanish) lozim. Yerning sho’rlanish darajasi bir metr qatlamida (quruq qoldiq) -0,080-0,105 %, xlor ion -0,007-0,012 %ga kamaygunicha sho’rini yuvish kerak. Ekadigan g’o’za massivlarda har gektar hisobiga kollektor zovurlar 40-45 metr bo’lishi va ular tizimining normal ishlashini ta’minlash, shuningdek, yer osti suvi kuz va qishda 2,0-2,5 metr , bahor va yozda 1,2-1,5 metr yerda joylanishi maqsadga muvofiqdir.
3.3.Tuproq tarkibidagi ozuqa moddalar
To’liq va sog’lom ko’chat olish yuqori hosil yetishtirishning asosiy omillaridan biri tuproq unumdorligi hisoblanadi. Tuproqdagi ozuqa elementlarining miqdorini aniqlash maqsadida biz tajribalar qilish oldidan va vegetatsiya davrining oxirida tajriba dalasining 5 nuqtasidan konvyert usulida tuproq namunalarini 0-10,10-20,20-30, 30-40, 40-60, 60-80, 80-100 sm qatlamlaridan oldik. Viloyat agrokimyo laboratoriyasi ma’lumotlariga ko’ra, tajriba dalasining tuproqlari, ozuqa elementlarining miqdori bo’yicha o’rtacha ta’minlangan tuproqlar qatoriga kiradi. Ma’lumotlardan ko’rinib turubdiki, tuproqdagi ozuqa elementlarining miqdori, vegetatsiya davrining boshidan oxirigacha bir xilda emas, chunki o’simliklar ozuqa elementlarini doimo o’zlashtirib turadilar. Ekishga tajriba dalasining tuproqlari harakatchan fosfor va almashuvchi kaliy miqdoriga ko’ra o’rtacha taminlangan nitrat azoti miqdoriga ko’ra kam ta’minlangan tuproqlar qatoriga kiradi. Olingan ma’lumotlarga ko’ra, tuproqni mineral o’g’itlar bilan oziqlantirish natijasida, vegetatsiya oxiriga kelib, tuproqda nitrat azoti, harakatchan fosfor va almashuvchi kaliy miqdori ko’payadi. Bu mineral o’g’itlarni o’simlik tomonidan to’liq o’zlashtirilmasligi bilan tushuntiriladi.