|
Patyent egasining huquq va majburiyatlari. Patyent egasi sanoat mulki ob`yektiga o`z xoxishicha egalik qilish va uni tasarruf etish hamda undan foydalanish, basharti bunday foydalanish patyent egalarining huquqlarini buzmasa, shu jumladan boshqa shaxslarning mazkur ob`yektdan foydalanishni ta`qiqlab qo`yish mutlaq huquqiga egadir, bunday foydalanish ushbu Qonunga muvofiq patyent egasining xuquqini buzish hisoblanmaydigan hollar bundan mustasno.
Bir nyecha patyent egasiga qarashli bo`lgan sanoat mulki obyektidan foydalanish borasidagi o`zaro munosabatlar ular o`rtasida tuzilgan bitimga binoan byelgilanadi. Bunday bitim bo`lmagan taqdirda, har bir patyent egasi muhofazalangan sanoat mulki ob`yektidan o`z xoxishicha foydalanishi mumkin, lyekin qolgan patyent egalarining roziligisiz ob`yektiga oid litsyenziya byerishga yoki patyent, dastlabki patyent yoxud guvoxnomani o`zga shaxsga topshirishga xaqli emas.
Patyent egalari o`rtasidagi nizolar murosaga kyelishning iloji bo`lmasa, sud tartibida xal qilinadi.
Patyent egasi foydalanilayotgan Intellektual mulk ob`yektlariga patyent byerilganligini ko`rsatuvchi ogoxlantirgich tamg`adan foydalanishi mumkin.
Patyent egasi sanoat mulki ob`yektidan foydalanishi shart.
Patyent, dastlabki patyent yoki guvoxnoma ro`yxatdan olingan sanadan boshlab uch yil mobaynida patyent egasi sanoat mulki ob`yektidan butunlay yoxud yyetarli darajada foydalanmasa, ushbu muhofaza etilayotgan sanoat mulki ob`yektidan foydalanmoqchi va foydalanishga tayyor bo`lgan har qanday shaxs, basharti patyent egasi u bilan litsyenziya shartnomasi tuzishdan bosh tortgan taqdirda, majburiy oddiy litsyenziya byerishni so`rab sudga iltimosnoma bilan murojaat etishi mumkin.
Basharti patyent egasi sanoat mulki ob`yektidan butunlay yoki yyetarli darajada foydalanilmaganligiga uzurli sabablar borligini isbotlab byera olmasa, sud litsyenziyani byerib, undan foydalanish mye`yorlarini, to`lov miqdori, muddati va tartibini byelgilab
qo`yadi. To`lov miqdori litsyenziyaning bozor narxidan kam bo`lmasligi lozim.
Mualliflik huquqlari va alohida huquqlar, intllektual mulk sohasida huquqiy sub’ektlar
Intellektual mulk yaratuvchilar uchun: muallif o‘z intellektual faoliyati natijalari bo‘yicha qanday huquqlarga ega, degan savol albatta muhimdir.
Dastavval intellektual faoliyat natijalariga mualliflik huquqi bunday huquq hisoblanadi. Intellektual mulk ob’ektining muallifi deb o‘z ijodiy mehnati bilan bu mulkni yaratgan shaxs (jismoniy shaxs)gina tan olinishi mumkin. Albatta, agar bunday ob’ekt (masalan, ixtiro, san’at asari va hokazo) bir necha shaxsning ijodiy mehnati mahsuli bo‘lsa, ular hammualliflar sifatidan tan olinadi.
Muallifga shuningdek mualliflik nomi huquqi ham berilgan bo‘lib, unga muvofiq muallif o‘z ob’ektiga o‘zining nomi yoki boshqa maxsus nomni berish huquqiga ega.
Qonun shuningdek mualliflik prezumpsiyasini ham belgilab beradi. Uning mohiyati shundan iboratki, muallif uning muallif emasligi isbot qilinmaguncha muallif hisoblanadi.
Intellektual mulk ob’ektlariga mulkiy huquqlar nimadan iborat?
Ammo iqtisodiy nuqtai nazardan eng muhim huquq bu fuqaro yoki yuridik shaxsning intellektual mulk ob’ektiga alohida huquqlaridir. Oldingi bo‘limlarda aytib o‘tganimizdek, alohida huquqning mohiyati shundan iboratki, intellektual mulk ob’ekti egasi o‘zining ixtiyoriga ko‘ra bu ob’ektdan yakka o‘zi istalgan shaklda va istalgan usulda foydalanishi mumkin. Faqat alohida huquqlar egasi intellektual mulk ob’ektidan boshqa shaxslar foydalanishiga ruxsat berishi yoki man qilishi mumkin.
Muhofazalanadigan intellektual mulk ob’ektidan foydalangan holda yaratilgan mahsulotni ruxsatsiz tayyorlash, qo‘llanish, olib kirish, saqlash, sotishga taklif etish, sotish va boshqa har qanday yo‘l bilan xo‘jalik oborotiga boshqacha tarzda kiritish, shu jumladan patentlangan usulni qo‘llanish, yoki bevosita shu usul bilan tayyorlangan mahsulotni xo‘jalik oborotiga kiritish alohida huquqlarni buzish hisoblanadi.
Alohida huquqlar faqat qonunda ko‘zda tutilgan hollarda va faqat intellektual mulk ob’ektidan normal foydalanishga hamda uning egasining qonuniy manfaatlariga zarar etkazilmagan taqdirdagina cheklanishi mumkin.
Amaliyotda ko‘pincha muayyan xizmat vazifasini bajarish vaqtida intellektual mulk ob’ektini yaratish hollari ham uchrab turadi. Masalan, ilmiy tadqiqot instituti xodimining ishi yangi asboblarni yaratishdan iborat. Bunday ob’ektlar xizmat ob’ektlari, tegishlicha xizmat asarlari, xizmat ixtirolari va hokazo deb yuritiladi. Bunday usulda yaratilgan ob’ektlarga egalik huquqi muallifning ish beruvchisiga tegishli bo‘ladi. O‘uquqlar, majburiyatlarning taqsimlanishi, mukofot miqdori va boshqalar muallif hamda ish beruvchi o‘rtasidagi shartnomada kelishib olingan bo‘lishi zarur. Odatda, bunday shartnoma xodimni ishga qabul qilish vaqtida tuziladi.
Intellektual mulkning yana bir muhim tamoyilini qayd etib o‘tamiz: intellektual mulk ob’ektlariga alohida huquqlar muayyan muddat mobaynida, shaxsiy nomulkiy huquqlar esa muddatsiz amal qiladi.
Alohida huquqlarning amal qilish muddati cheklanishi mantiqan shu bilan bog‘liqki, intellektual mulk huquqlarini muhofazalashning bosh maqsadi jamiyatni ilmiy–texnik, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlantirishni raQbatlantirishdan iborat. Vaqt jihatidan chegaralanmagan alohida huquqlar albatta bunday rivojlanishni rag`batlantiruvchi omildan ijtimoiy taraqqiyotni to‘xtatib qo‘yuvchi omilga aylanib qoladi.
Yana shunday bir umumiy qoida bor, u har qanday mulk ob’ektiga, u moddiy mahsulot (tovar, ko‘chmas mulk) yoki intellektual mulk ob’ekti bo‘lishidan qat’i nazar, taalluqli bo‘lishi mumkin. o‘z egalariga foyda keltirish uchun bu ob’ektlar ishlashi, ya’ni ulardan foydalanish shart. Tabiiyki, agar bunday ob’ekt egasi o‘z mulkidan samarali foydalana olmasa, u bu ob’ektni juda katta foyda bilan sotishi yoki vaqtincha foydalanish uchun berishi mumkin. Bularning barchasi intellektual mulk ob’ektlariga ham taalluqlidir.
Intellektual mulk ob’ektiga alohida huquqlarning egasi bu huquqlarni boshqa shaxslarga to‘laligicha yoki qisman berishi mumkin.
Intellektual mulk ob’ektlari mulkning moddiy ob’ektlari kabi meros sifatida o‘tishi mumkinligini qayd etib o‘tamiz. Masalan, patent egasining vafotidan so‘ng va patent egasi yuridik shaxs bo‘lsa u qayta tashkil etilayotganda unga tegishli intellektual mulkka alohida huquqlar uning merosxo‘ri yoki boshqa har qanday qonuniy vorisiga o‘tadi.
“Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar” to`g`risidagi O`zbyekiston Ryespublikasi Qonuni Mualliflarning va ularning huquqiy vorislarining fuqaroligidan qat`iy nazar, O`zbyekiston Ryespublikasi hududida e`lon qilingan yoki biron-bir ob`yektiv shaklda bo`lgan asarlarga tatbiq qilinadi.
O`zbyekiston Ryespublikasi sarhadlaridan tashqarida e`lon qilingan yoki biron-bir ob`yektiv shaklda bo`lgan asarlarga tatbiq qilinadi hamda O`zbyekiston Ryespublikasi fuqarosi bo`lgan mualliflarga (ularning huquqiy vorislariga) tyegishli dyeb tan olinadi.
Basharti, asar O`zbyekiston Ryespublikasi sarhadlaridan tashqarida birinchi marta e`lon qilingan sanadan so`ng o`ttiz kun ichida O`zbyekiston Ryespublikasi hududida e`lon qilingan bo`lsa, O`zbyekiston Ryespublikasida e`lon qilingan dyeb hisoblanadi.
Asar O`zbyekiston Ryespublikasi hududida O`zbyekiston Ryespublikasining xalqaro shartnomalariga muvofiq qo`riqlanishi lozim bo`lsa, uning muallifi hududida mualliflik huquqini olish uchun asos bo`lib xizmat qilgan yuridik fakt sodir bo`lgan davlatning qonuni bilan aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
