Urganch davlat universiteti I. S. Ruziyev, F. X. Mavlanov mashina detallari

 
mexanik
,
elektrik, pnevmatik, va gidravlik uzatmalardan 
foydalanadi. SHularning ichida 
mexanik uzatmalarning 
o‘rni byoqiyos bo‘lib katta 
kuch va burovchi momentlar uzatishda ular etakchi hisoblanadi. 
Mexanik uzatmalar harakatni bir valdan boshqa vallarga uzatish usuligi ko‘ra 
asosan ikki turga bo‘linadi: 

ishqalanish hisobiga ishlaydigan uzatmalar (friksion va tasmali uzatmalar) 

ilashish hisobiga ishlaydigan uzatmalar (zanjirli, tishli va chervyakli uzatmalar). 
Mexanik uzatmalarni tashkil etuvchi asosiy detallar o‘zaro tutashib turadigan 
(tishli, chervyakli, friksion) yoki egiluvchan bo‘g‘in (tasma, zanjir) orqali bog‘langan 
bo‘ladi. 
Bundan tashqari, mexanik uzatmalar vallarining o‘zaro joylashuviga qarab, 
parallel, kesishgan va ayqash turlariga, uzatish sonining o‘zgarishiga qarab esa, uzatish 
soni o‘zgarmas, pog‘onali o‘zgaruvchan va pog‘onasiz o‘zgaruvchan turlariga 
bo‘linadi. 
Ishqalanish hisobiga ishlovchi uzamalarning asosiy detallari (g‘ildirak, shkiv va 
shu kabilar) silliq sirtga, ilashish hisobiga ishlayiganlarda esa (tishli g‘ildirak, chervyak 
va shu kabilar) katta burovchi momentning uzatilishini ta’minlaydigan tishlarga ega 
bo‘ladi. 
Uzatmalarda harakatni energiya manbaidan qabul qilib oluvchi valni etaklovchi 
val deb, bu valdan harakatni qabul qilib ish bajaruvchi qismga uzatuvchi valni esa 
etaklanuvchi val deb ataladi. 
Agar uzatma bir necha pog‘onali bo‘lsa, har bir pog‘onaning energiya manbai 
tomonidagi birinchi val ikkinchi valga nisbatan etaklovchi, ikkinchi val esa 
pog‘onadagi etaklanuvchi val bo‘ladi. 
Uzatmalarning asosiy tavsiflari (vallarida): 
R
–quvvat (Vt), 
 
T
-burovchi moment (Nm),
 
ω
– burchak tezlik
 
(cek
-1
),
 
n
– aylanishlar
 
soni (min
-1
). 
 
Qo‘shimcha tavsiflari:
η - 
foydali ish koeffitsienti, 
 
F
t
- aylanma kuch (H),
 
u
-uzatish soni.
 
Vallardagi