|
7.4. Bozor segraentatsiyasining asosiy tamoyillari
Korxonaning raqobat kurashida g‘olib chiqishi bozor segmentlari
qanchalik to‘g'ri tanlanganligiga ham b o g iiq b o ‘ladi. Bunda bozomi
segmentlashning
m e’zonlarini
bilish
zarur.
Quyidagi
bozor
segmentining asosiy m e’zonlari va ulam ing tavsifi keltiriladi:
1.
Segmentning miqdoriy o ‘lchamlari. Segment miqdorining o ‘lcha-
mi deganda, bozor sig‘imi qancha potensial iste’molchilar borligi va ular
qanday maydonlarda yashashlari tushuniladi. Bular asosida korxona
qanday ishlab chiqarish quvvatiga ega b o iish lari va sotish tarm og'ining
hajmini belgilab oladilar.
133
2. Segmentning muhimligi. Segmentning muhimligi deganda u yoki
bu iste’molchilar guruhining bozor segmentida qanday o ‘rin egallab
turganligi tushuniladi. Korxona ana shu segmentning o ‘m iga qarab
faoliyatini tashkil etishi zarur b o ‘ladi.
3. Segmentning foydaliligi. Segmentning foydaliligi deganda korxo-
naning m a’lum bir segmentda ishlashi uning qanday rentabellik dara
jasini ta’minlashi tushuniladi. Korxona u yoki bu bozor segmentining
foydaliligini baholashda foyda m e’yori, qo‘yilgan kapital hajmida daro-
madning hissasi, aksiya dividendlarining miqdori va boshqa iqtisodiy
k o‘rsatkichlardan foydalanadi.
4. Segmentning samaradorligi. Segmentning samaradorligi korxona
ning mazkur tanlangan bozor segmentida ishlash tajribasi, mazkur
segmentda ishlovchi xodimlaming mahsulotni siljitishga qanchalik tay-
yor ekanligi kabi ko ‘rsatkichlar bilan baholanadi.
Umuman olganda, bozomi segmentlash korxonaning muayyan bo
zorda samarali faoliyat k o ‘rsatishining muhim omillaridan biri hisob
lanadi.
Kompaniya bir nechta segmentlami qamrab olishi uchun quyidagi
omillami hisobga olish kerak:
1. Kompaniyaning resurslari
2. Mahsulot bir xillik darajasi
3. Mahsulot hayot siklining bosqichi
4. Bozoming bir xillik darajasi
5. Raqobatchilaming marketing strategiyalari
Jahon amaliyotida bozorda assortimentn segmentatsiyasining 7 aso
siy usuli mavjud:
• mahsulot guruhlari bo'yicha;
• mahsulotning asosiy xususiyatlari;
• mahsulot hajmi b o ‘уicha;
• mahsulotni qadoqlash turi bo‘yicha;
• ishlab chiqaruvchi bo'yicha;
• narx segmentlari b o ‘yicha;
• shuningdek bir nechta parametrlaming kombinatsiyasi.
Bozoming maqsadli segmentini aniqlagandan so‘ng, kompaniya
raqobatchilar mahsulotlarining xususiyatlari va imijini o ‘rganishi va o ‘z
134
mahsulotining bozordagi o ‘m ini baholashi kerak. Raqobatchilaming
pozitsiyalarini o ‘rganib chiqib, kompaniya o ‘z mahsulotlarini joylashti-
rishga qaror qiladi. Y a ’ni, bozorda mahsulotning raqobatbardosh mav-
qeini ta ’minlash. Aytishimiz mumkinki, mahsulotni tanlangan bozorda
joylashtirishni maqsadli segmentlarini topishning mantiqiy davomi,
chunki bozoming bitta segmentida mahsulotning pozitsiyasi mijozlar-
ning boshqa segmentda qanday qabul qilishidan farq qilishi mumkin.
M ahsulotning bozordagi o ‘m ini belgilovchi omillar nafaqat narxlar va
sifat, balki ishlab chiqaruvchi, dizayn, chegirmalar, xizmat ko'rsatish,
m ahsulot imiji va ushbu omillarning nisbati ham ta ’sir qiladi. Bu yerda
yuzaga keladigan asosiy muammo, agar xaridor ushbu mahsulotni
nisbatan yuqori narxga ega b o ig a n o ‘rta sifatli deb tasniflasa. Bunday
m uammolami hal qilish uchun joylashishni aniqlash marketing miksdan
unumli foydalanish zarur, kompaniya xaridorlar uchun yaratilgan
mahsulotlar to ‘g ‘risida tahlil qilayotganligini ularga taklif qilishimiz
kerak, shunda ular taklif etilayotgan mahsulotni o ‘zlarining ideallariga
moslashtiradilar. Tabiiyki, m aiu m o t berishda iste’molchining aldanishi
va noto‘g ‘ri m a’lumotga ega b o iish i mumkin emas, u mahsulotning
o ‘ziga xos xususiyatlariga asoslanishi kerak. Segmentatsiyalashning eng
samarali shakllaridan biri bu mijozlarni mahsulotni qidirayotgan imti-
yozlariga qarab tasniflashdir. O.Yankelovich37 soatlar sotib olishda
kerakli imtiyozlarga asoslanib segmentlashni q o ila d i. Uning so‘zlariga
k o ‘ra, "xaridorlaming taxminan 23 foizi soatni eng past narxlarda sotib
olishgan, qolgan 46 foizi esa chidamlilik va umumiy sifat omillarini
hisobga olgan holda, 31 foizi esa biron bir muhim voqeani ramziy
eslatma sifatida sotib olgan." Yillar davomida eng taniqli soatlar kom-
paniyalari deyarli o ‘z e ’tiborlarini uchinchi segmentga qaratib, qimmat-
baho soatlar ishlab chiqarish va ularni zargarlik d o ‘konlarida sotishni
rejalashtirdi. Firma "Yu. S. Time ’’dastlabki ikki segmentga e ’tiborini
qaratishga qaror qildi, Timex soatlarini yaratdi va ularni faol savdo
do'konlarida sotishni boshladi. Kompaniya tomonidan qabul qilingan
segmentatsiya strategiyasi uning dunyodagi eng yirik soatlar kompa-
niyasiga aylanishiga yordam berdi.
Bozor segmentatsiyasi, odatda, mavjud va potensial mijozlardan
tashkil topgan, keng iste’molchini yoki biznes bozorini iste’molchilar-
17
Cm. D aniel Y ankelovich. «N ew C riteria for M arket Segm entation». — H arvard B usiness
R eview , M arch-A pril 1964, p. 85.
135
ning kichik guruhlariga (segmentlar sifatida) birlashgan umumiy xususi-
yatlarga asoslangan holda b o iish jarayoni hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
