Urganch davlat universiteti I. S. Abdullayev

9.1.2-jadval
Xizmat va servis tushunchalarining farqli xususiyatlari
F a r q q ilis h i
X iz m a t
S e rv is
|
Q am rab o lish d arajasig a 
k o ‘ra
U m um iy
X ususiy
1
T aq d im q ilin ish ig a k o 'r a
B ev o sita
B ilv o sita
T aq d im q ilin ad ig an vaqti
T o v ar yoki x izm at 
sotilayotgan p a y td a
T ovar yoki xizm at 
so tilish id an oldin yoki 
keyin
F o y d alilik xususiyati
Iqtisodiy fo y d a keltiradi
Iq tisodiy fo y d a keltirishi 
h am k eltirm aslig i h am
! 
m um kin
“Servis” tushunchasi (ingliz tilida service - xizmat, xizmat qilish), 
ingliz tilidagi m a’noni, y a ’ni “xizmat k o ‘rsatish, turli xizmatlami taqdim 
etish”ni anglatadi. Shu bilan birgalikda, “servis” so‘zini m a’nosi bizni 
oxirgi o ‘n yilliklardagi iqtisodiy amaliyotimizda aniq mohiyatga ega
178

---

b o id i. 70-80-yillarda mamlakatimizda servis zamonaviy talablarga 
javob beruvchi, mashhur firmalami texnik yangiliklari va qimmatbaho 
tovarlari hayotini uzaytirish bo'yicha xizmatlar ko‘rsatuvchi korxona- 
larda ishlovchi malakali ishchilar tomonidan bajarilgan xizmatlar 
kompleksi bilan bog‘langan.
“Servis” tushunchasi bilan bir qatorda “xizmat” tushunchasi ham 
keng foydalanildiki, u boshqa kishiga foyda n e ’mat yordam keltiruvchi 
harakatni anglatadi. Shunday qilib, servis faoliyati mohiyatini tushunish 
foyda, xizmat tushunchalari bilan bo g ian g an ekan. Umuman olganda, 
“xizmat” va “servis” tushunchalari bir xil m a’noga ega bo‘lmoqda. Shu 
bilan birga ular zamonaviy xizmat ko'rsatish turini aks ettiruvchi “servis 
xizmati” so‘z birikmasini ham hosil qilishi mumkin.
Real iqtisodiyotda tovar va xizmat hech qachon sof turda harakat 
qilmaydi. Taniqli amerika o ‘quv qoilan m asi mualliflari, quyidagilami 
ta ’kidlaydilar: «Haqiqatda qarib har doim tovarlarni xarid qilish hamroh 
xizmatlar bilan kuzatilib boradi va har qanday xizmatlami xarid qilish 
hamroh tovarlar bilan kuzatilib boriladi. Shunday qilib, tovarlar va 
xizmatlar o ‘rtasidagi farqni tushinish uchun shu narsani anglash lozimki, 
ushbu predmetlar bir-biriga qarama-qarshi hisoblanmaydi, balki yagona 
kontinumning ikki tomonini aks ettiradi». Masalan, har qanday tovami 
xarid qilish uning reklamasi, saqlanishi, namoyish qilinishi, o ‘rashi, 
yuklash - tushirish, kafolatlangan va kafolatlangandan keyingi xizmat 
k o ‘rsatish bo'yicha xizmatlar bilan bevosita bogiangan. Restoranda 
mijozga sotish uchun tovar sifatida nafaqat ovqatni taklif qilishadilar, 
balki oshpazlar, ofitsiantlar xizmatlari, ovqatlanish uchun mumkin 
b o ig a n stol va binolar, ayrim holatlarda esa dam olish dasturlari ham 
taqdim etiladi. Sezilmaydigan axborot xizmatlarini ola turib, biz tovar 
sifatida namoyon boiayotgan qog‘oz yoki magnit lentasidagi m a’lu- 
motni xarid qilishimiz mumkin. Bundan shunday xulosa keladiki, bir- 
biriga qarama qarshi tovar va xizmat chambarchas bogiiqdir.
Servis iqtisodiyotini shakllantirish sharoitida xizmatlar tarafiga 
o'zgarish vujudga kelmoqda, ya’ni hozirgi jam iyatda ko‘pchilik oldi -
sotdi munosabatlari xizmatlar ko'rsatish sifatida ko‘rilmoqda. Rivojlan­
gan davlatlar iqtisodiyotida xizmatlar sohasining nisbatan kengayish 
tendensiyasi ko ‘zga tashlanmoqda. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, 
ushbu yo‘nalishda «tovarlar - xizmatlar» tizimida tenglik o ‘zgarib 
bonnoqda».
179

---