Urganch davlat universiteti filologiya fakulteti: o‘zbek tili 212-guruh talabasi Xudoyberganova surayyoning aruz va mumtoz poetikaga kirish fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

 Forslar bu maʼnoni soʻz birikmasi orqali ifodalaydilar. Navoiy shaxs oti yasovchi qoʻshimchaning xususiyatini 30 ga yaqin soʻz misolida isbotlab (qoʻrchi, suvchi, nayzachi, yurtchi, qushchi, barschi, qoʻychi, turnachi, kiyikchi va h.k.), oʻzbek tilining soʻz yasash va fikr ifodalash jihatidan ham oʻziga xos imkoniyati mavjudligini koʻrsatgan.

•  Forslar bu maʼnoni soʻz birikmasi orqali ifodalaydilar. Navoiy shaxs oti yasovchi qoʻshimchaning xususiyatini 30 ga yaqin soʻz misolida isbotlab (qoʻrchi, suvchi, nayzachi, yurtchi, qushchi, barschi, qoʻychi, turnachi, kiyikchi va h.k.), oʻzbek tilining soʻz yasash va fikr ifodalash jihatidan ham oʻziga xos imkoniyati mavjudligini koʻrsatgan.
• Navoiy oʻzbek tilining boyligi va qudratini, ifodaviy imkoniyatini asosli tahlil etib, quyidagi xulosaga keladi: oʻzbek tilida bu xildagi nozik maʼnoli suz va iboralar koʻp, ammo "bu kunga degincha hech kishi haqiqatigʻa muloxaza qilmogʻon jihatidan bu yashurun qolibdur... hunarsiz turkning sitam zarif yigitlari osonliqqa boʻla forsiy alfoz bila nazm ayturgʻa mashgʻul boʻlubturlar". Shuning uchun Navoiy oʻzbek shoirlarini uz tilida ijod qilishga daʼvat etadi.

z.m.boburning “muhtasar” asarini o‘qib o‘rganish

"MUXTASAR" — Zahiriddin Muhammad Boburning aruz vazni nazariyasi haqidagi asari (taxminan 1525—23). Manbalarda "Mu-fassal", "Risolai aruz" deb ham yuritiladi. Unda aruz vaznidagi barcha yutuq va kamchiliklar koʻrsatilgan. Bobur aruzning baʼzi noaniq masalalariga aniqlik kiritdi va uni yangi fikrlar bilan boyitdi, oʻzbek, arab, fors aruzlarini bir-biri bilan qiyoslab, aruz vaznining 248 turini aniqladi.

Bobur aruzda zihoflar sonini 46 taga yetkazdi. U taqtiʼ bobida eski oʻzbek tili fonetik meʼyorlari asosida Navoiyning "Mezon ul-avzon"ida ishlab chiqilgan aruzning qonun-qoidalarini tizimga solib, baʼzi baxrlar orasida oʻxshashliklar topdi . Asarda qoʻshiqlarning tarxoniy, turkiy, oʻlang , shuningdek, tuyuq va uning rang-barang turlari haqida yangi fikrlar aytilgan. Bobur bu asari bilan oʻzbek sheʼriyatida qoʻllanadigan aruz bahrlarining koʻp yangi vazn, zihof va faqʼlarini aniqladi. "Mezon ul-avzon."da ruknlar toʻliq berilgan. Ularning sonini aniqlashda talaffuz hisobga olingan. "Mezon ul-avzon." vaznlarning koʻpligi va ularga berilgan izohlarning anikligi bilan boshqa asarlardan ajralib turadi. Risolaning kotib Hoji Muhammad Samarqandiy koʻchirgan (1533—34) yagona qoʻlyozmasi Parij Milliy kutubxonasida saqlanmoqda.

• Bobur aruzda zihoflar sonini 46 taga yetkazdi. U taqtiʼ bobida eski oʻzbek tili fonetik meʼyorlari asosida Navoiyning "Mezon ul-avzon"ida ishlab chiqilgan aruzning qonun-qoidalarini tizimga solib, baʼzi baxrlar orasida oʻxshashliklar topdi . Asarda qoʻshiqlarning tarxoniy, turkiy, oʻlang , shuningdek, tuyuq va uning rang-barang turlari haqida yangi fikrlar aytilgan. Bobur bu asari bilan oʻzbek sheʼriyatida qoʻllanadigan aruz bahrlarining koʻp yangi vazn, zihof va faqʼlarini aniqladi. "Mezon ul-avzon."da ruknlar toʻliq berilgan. Ularning sonini aniqlashda talaffuz hisobga olingan. "Mezon ul-avzon." vaznlarning koʻpligi va ularga berilgan izohlarning anikligi bilan boshqa asarlardan ajralib turadi. Risolaning kotib Hoji Muhammad Samarqandiy koʻchirgan (1533—34) yagona qoʻlyozmasi Parij Milliy kutubxonasida saqlanmoqda.