Urganch davlat universiteti c h I z m achilik

19-chizma 
Simdan yasalgan modelning ko„rinishlari bo„yicha uning yaqqol tasvirini 
chizishda eng oldin kubning yaqqol tasviri bajarib olinadi va ushbu yaqqol 
tasvirda kub yoqlarida va qirralarida sim qismlari tasvirlari izlab topiladi. Bu
yerda kubning qirralarida sim qismlari ikki marta takrorlanmasligi lozim. 
1-misol.
Simdan yasalgan modelning ko„rinishlari berilgan (20-chizma, 
a
). 
uning chapdan ko`rinishi yaqqol tasviri aniqlansin. 
Yechish. a) kubning yaqqol tasviri chiziladi. 
b) kubning yaqqol tasvirida simning qaysi qirralarida ekanligi belgilab 
chiqiladi va kontur chiziqda belgilab olinadi. 

---

31 
d) modelning uchinchi (chapdan) ko„rinishi yaqqol tasviri berilgan 
ko„rinishlari o„zaro solishtirilib aniqlanadi (20-chizma, 
b
). 
20-chizma 
2-misol.
Simdan yasalgan modelning olddan va ustdan ko„rinishlari berilgan 
(21-chizma). Uning chapdan ko„rinishini aniqlash jarayonida u model qancha 
variantda bo„lishi mumkinligi aniqlansin.
Yechish. Javobini kubning yaqqol tasvirida izlash orqali model bir nechta
variantda bo„lishi mumkinligi aniqlandi (21-chizma, 
a, b, c, d, e
). 
 
21-chizma 
Mustaqil yechish uchun mashqlar. 
Simdan yasalgan modellarning ikkitadan ko„rinishlari berilgan (22-chizma, 
a, b, c, d, e, f
). Uning qanday modellar ekanligi aniqlansin.
22-chizma 

---

32 
Chizmalarni o„qishga o„rganishning yana bir usuli 
“Loyihalash”
hisoblanadi. Loyihalashni konstruksiyalash ham deyish mumkin. Vazifani 
qo„yilishi va uning yechimi imkoniyatlari yagona bo„lmaydi, ya‟ni ko„p yechimli 
hisoblanadi. 
Loyihalashni o„rganish yo„lida turli ijodiy masalalarni yechish maqsad qilib 
olinishi lozim. Turli moslamalarni yasash yo„li bilan shug„ullanishga, qo„pol 
ishlangan ba‟zi buyumlarni chiroyli, o„ziga jalb etadigan darajada qayta ishlash 
uchun uning shakliga o„zgartirish kiritiladi. Detalga kiritilgan o„zgarishni chizma 
orqali amalga oshirish chizmani qayta ijodiy loyihalashaga kiradi. Detal shaklini 
fikran o„zgartirish, uning qayta ijodiy loyihalangan holatini tasavvur qilish 
fikrlash jarayonining qo„zg„aluvchanligini o„stiradi. Chizmani ijodiy loyihalash 
elementlarini kiritish yo„li bilan turli muammolarni yechish mumkin bo„ladi. 
1-misol.
23-chizma, 
a
da detalning yaqqol tasviri berilgan. Uning 
ko„rinishlari 23-chizma, 
b
da ko„rsatilgan. Detalning 
A
chizig„i xuddi shunday 
o„lcham va shakldagi chuqurcha (ariqcha,paz) ga 
B
qismining hisobiga 
alamashtirilsin. Javobi 23-chizma, 
c
da ko„rsatilgan. 
2-misol.
24-chizma, 
a
da detalning olddan va ustdan ko„rinishlari 
tasvirlangan. Undagi silindrik chiziq 
A
huddi shunday o„lchamdagi silindrik 
chuqurchaga, 
B
ariqcha esa xuddi o„shanday o„lcham va shakldagi chiziqqa 
almashtrilib tasvirlanganligi 24-chizma, 
b
da ko„rsatilgan.