Urganch – 2020 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti pedagogika fakulteti

Bilib

Buni yodda saqlang!
«Al-hosil tarbiya biz uchun yo hayot - yo mamot, yo najot - yo halokat, yo saodat - yo falokat masalasidir», deb uqtiradi Avloniy.

Buni bilamizmi?
O‘zbek pedagogikasi tarixidan A.Avloniy birinchi marta pedagogikaga «Pedagogiya», ya’ni «Bola tarbiyasi»ning fani deb ta’rifberdi. U 1919—1920 yillarda Afg‘onistonniug Hirot shahridagi elchixonasida bosh konsul bo‘lib ishladi.



A.Avloniy yangi adabiyot dasturi asosida 1933-yilda o‘zbek mamlakatlarining VII sinflari uchun «Adabiyot xrestomatiyasi» tuzdi. A. Avloniy tashkil etgan gruppa «Turorfda sahnalashtirilgan birinchi asar Behbudiyning «Padarkush» asaridir.



Avloniy haqidagi ma’lumotingizni oshiring!

№	Ma’lumotlar	Javob va izohlar
1	Avloniy boshlang'ich savodni qaysi mahalla va qaysi domlada chiqardi?	0‘qchi mahalla, Akromxon domla
2	AvloniyShayxontoxurdagiAbdumalikboymadrasasiganechayoshdakeldivaqaysidomladandarsolaboshladi?	14 yoshda, mulla Umar Oxund
3	U necha yoshda oila boshlig'i bo‘ldi?	22 yoshda
4	Avloniy «Jadid» maktabini qachon ochdi?	1904-yil o‘zi o'qituvchi bo‘ldi.
5	Avloniy tashkil etgan birinchi ro'znoma qachon chiqarilgan?	1907-yil, «Shuhrat» Sapyorlar ko‘chasi, o‘z uyida.
6	Avloniy qaysi yillarda «Sadoyi Turkiston» gazetasiga muharrirlik qildi?	1914-1915 yillar
7	Mirobod mahallasidagi boshlang'ich maktabdan Avloniyni qachon va nima uchun quvdilar?	1915 yili «domlamiz teatrchi», «masharaboz bo‘ldi» deb.
8	A.AvloniyqachonkommunistikfirqagakiradivaqaysimuddatgachaToshkentshaharvaeskishaharsho'rosia’zosibo'libxizmatqiladi?	1918-yil, 1918-1923 yilgacha.
9	AvloniyqachonAfg‘onistongayuborildivauHirotdaqaysivazifadaishladi?	1919-yil 15-iyulda Turk SIK tomonidan, general konsul.
10	«Kasabachilik harakati» jurnalida qachon va qaysi vazifada ishladi?	1920-yil, nashriyot sho‘basining mudiri.
11	QaysiyillardaAvloniyTurkfrontqoshidagimillat, harbiy-siyosiymaktabdaishladi?	1924-yil 15 yanvardan 1929-yilgacha 6-yil. 0‘z arizasi bilan bo‘shadi.
12	0‘zbekistonMarkaziyijroqo'migaqaysiyilia’zobo‘ldi?	1929-yili
13	1930-1931 yillarda Avloniy SAGUning qaysi bo'limida va qaysi vazifada ishlagan?	Pedfak bo'limida, 0‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi raisi va o‘qituvchisi
14	A.Avloniyning she’riy taxallusini ayting va misollar keltiring? Yetar ohu fig‘on, Hijron, yetar bu xobbi bepoyon, 0‘ylamoq vaqtidur, g‘aflat boshiga mushtlamaymizmu?	Hijron

Mavzu yuzasidan topshiriq. A.AVLONIYNING «TURKIY GULUS-
TON YOXUD AXLOQ» ASARINI O`RGANAMIZ
1. A.Avloniyning «Turkiy guluston yoxud axloq» asari qachon yaratilgan va u dastlab qanday maqsadda foydalanilgan?
2. A.Avloniyning axloqiy, ta'limiy va tarbiyaviy asari qaysi?
3. A.Avloniyning qaysi kitobi ma'rifatparvarlik g`oyalarini targ`ib qiladi.
4. A.Avloniy ilm to`g`risida qanday fikrlarni bildiradi?
5. A.Avloniy «Turkiy guluston yoxud axloq» asarida qanday masalalar xususida gapiradi?
6. A.Avloniyning qaysi asarida xalq manfaati ustun turadi?
7. «Turkiy guluston yoxud axloq» asarini birinchi sahifasidan so`nggi sahifasigacha Avloniyning qanday g`oyalari ifodalangan?
8. A.Avloniyning «Turkiy guluston yoxud axloq» asari ichidagi mavzu jihatdan qaysi asarlar (o`tmish) qatoriga kiradi.
Adabiyotlar
1. Pedagogika (pedagogika nazariyasi va tarixi): O’qituvchilar tayyorlash va pedagogika fani ta’lim sohasi bakalavriat yo’nalishi uchun darslik //Prof.M.X.Toxtaxodjayevaning umumiy tahriri ostida; O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim vazirligi. – Toshkent: “O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati” nashriyoti, 2010.
2. Pеdagоgika. O`quv qo`llanma // A.Munavvarоvning umumiy tahriri оstida. – Tоshkеnt, «O`qituvchi», 1996.
3. Mavlоnоva R va bоshq. Pеdagоgika. – Tоshkеnt, «O`qituvchi», 2001.
4. Ismailоva Z. Pеdagоgikadan amaliy mashg`ulоtlar - Tоshkеnt, «Fan», -2001.
5.O`zbеk pеdagоgikasi antоlоgiyasi. 1 jild // Tuzuvchi-mualliflar:K.Hоshimоv, S.Оchil - T.: «O`qituvchi», 1995.; 2 jild // Tuzuvchi-mualliflar: S.Оchil, K.Hоshimоv. – T.: «O`qituvchi», 1999.
6. J.Хasanbоеv, Х.To`rakulоv, M.Хaydarоv, О.Хasanbоеva, N.Usmоnоv. Pеdagоgika fanidan izоhli lug`at. -T.: “Fan va texnologiya”, 2009.
6. G`aybullaеv va bоshqalar. Pеdagоgika. O`quv qo`llanma. 2005.
7. Munnavarоv A. Pеdagоgika. Darslik. 1996.
8. Tursunоv I.Y. , Nishоnaliеv U.N.Pеdagоgika kursi. T.: «O`qituvchi» 1997. 208-bеt.


YAN AMOS KOMENSKIYNING PEDAGOGIK TIZIMI.
Reja:
1.Yan Amos Komenskiyninghayoti va ijodi
2.Yan Amos Komenskiyning pedagogik qarashlari.
Mavzu bo`yicha asosiy matn
CHexoslovakiyalik gumanist-pedagog YAn Amos Komenskiy pedagogika ilmning poydevorini qurgan, uning keyingi rivojlanish yo’llarini ko’rsatib bergan, o’zining ongli hayotini, amaliy pedagogik faoliyatini bolalarni o’qitish va tarbiyalashdek olijanob ishga bag’ishlagan ulug’ pedagogdir.
Buyuk chex pedagogi YA.A.Komenskiy 1592 yil 28 mart «Ugorskiy Brod» degan joyda Moraviyada tegirmonchi oilasida dunyoga keladi. Uning oilasi ruhoniy «CHex qardoshlari» jamoasiga tegishli bo’lib, bu jamoa CHexiyaning ozodligi uchun kurashuvchi vatanparvarlarni o’z atrofiga to’plagan edi.
Komenskiy ota-onasidan ajralib, ancha vaqt o’qiy olmaydi, 16 yoshida «CHex qardoshlari» jamoasining yordami bilan lotin maktabiga o’qishga kiradi, bu yerda u tarbiya tizimining yomonligini, o’quv metodlarining yaramasligini ko’radi va tushunadi. «Men o’sha vaqtdayot tarbiya masalasida mamlakatimni orqada ekanligini ko’rdim. Men o’sha davrdayoq fan va tarbiya hammaga tegishli bo’lishi kerakligi o’yladim»— degan edi Komenskiy. Maktabni tugatgach Xorborni universitetiga (Germaniyada) o’qishga kiradi, uni tugatgach Geydelberg universitetida ma’ruza kursini tinglaydi, bu universitetda o’sha davrda ilg’or professorlar ishlardi. Komenskiy Avstriya, Gollandiyada bo’lib iqtisodiy, siyosiy va madaniy turmushni o’rganadi. SHuningdek, o’zining ilmi va dunyoqarashini kengaytiradi.
O’sha davrda urush alohida knyazliklar orasida tez-tez bo’lib turar edi. 30 yillik urush (1618—1648) davomida chex qardoshlari jamoasi o’zining mustaqilligi uchun kurashishi sababli nemis dvoryanlari tomonidan haydaladi. Haydalish natijasida Komenskiy xotini va bolasidan juda bo’ladi. Qo’lyozmalari yo’qoladi.
«CHex qardoshlari» ko’chib kelib o’rnashgan Polshadagi Leshno shahrida Komenskiy qardoshlik maktabiga rahbarlik qiladi, u yerda gimnaziya tashkil etadi. U o’zining qariyb 80 yillik umri davomida pedagogika, ta’lim-tarbiya, falsafa, ilohiyotga oid 250 dan ortiq asarlar, darsliklar yaratdi. Bulardan yiriklari: «Tillar va hamma fanlarning ochiq eshigi» (1631), «Buyuk didaktika» (1632), «Onalar maktabi» (1632), «Pansofiya maktabi» (1651), «YAxshi tashkil etilgan maktab qonunlari» (1953), «Hislar vositasi bilan idrok qilinadigan narsalarning suratlari» (1658) nomli asar va darsliklar. SHuningdek, logika, fizika, lotin tili, grek tili kabi kitoblar yozadi. Darsliklari hayotlik davridayoq ko’p tillarga tarjima qilinib, Komenskiyning nomini butun dunyoga tanitadi.
Komenskiy «Kishilik jamiyati ishlarini yaxshilash haqida hammaga talluqli maslahat» nomli 7 jildli katta asar yozdi (U hayot ekanligi vaqtida hammasi bo’lib 2 jildi bosilib chiqdi, qolgan jildlari esa faqat 1935 yilda topildi va CHexoslovakiyada chop qilindi). Bu asarida «Hammani va hamma narsada har tomonlama tuzatish»ning insonparvarlik va demokratik dasturini belgilab chiqdi va kishilik jamiyatini isloh qilish rejasini ilgari surdi.
«Buyuk didaktika» asarida «pan sofiya g’oyasini» (pan gerkcha — butun, hamma, sofiya — donolik, aqllilik) hamma narsani bilish, hamma uchun bilim berish» demakdir. Pan sofiyada u tabiat va jamiyat bilimlarining yig’indisini beradi. Maktab — bu muassasa, u yerda «Hammani har narsaga o’rgatmoq kerak» degan fikr ko’p marta takrorlanishini ko’ramiz.
Komenskiyning pansofiya ishi Angliyaning ilg’or kishilari tomonidan quvvatlanib, parlament tomonidan chaqiriladi. Komenskiy 1641 yili Angliyaga keladi, lekin grajdanlar urushi boshlanib ketib, bu ish qolib ketadi. Komenskiy duyoga tanilgandan so’ng hamma mamlakatlarga uni taklif eta boshlaydilar. SHvetsiyada lotin tili darsligini va til o’qitish metodikasini tuzadi.
Komenskiy chex qardoshlari jamoasiga yepiskop qilib tayinlangach, 1648 yilda Leshnoga qaytib keladi. Jamoa tarqatilgandan so’ng u yana o’qituvchilik faoliyatini davom ettiradi. Bir necha yil Vengriyada maktablarni boshqarada. «Vidimo’y mir v kartinkax», ya’ni «Hislar vositasi bilan idrok qilinadigan narsalarning suratlari» degan asar yozib, o’qish ishini rasmlar bilan olib borishni ilgari suradi. Bunda «YOshlarning xulq qoidasi», «YAxshi tashkil topgan maktablarning qonuni» degan bir qancha pedagogikaga doir ishlari berilgan.
1656 yili SHved—polyak urushi vaqtida Leshnodagi chex qardoshlari jamoasi tor-mor qilinadi. Komenskiy Gamburgga qochadi. Undan Amsterdamga o’tadi. SHunda Gollandiya senatining buyrug’iga muvofiq uning asarlari to’plami bosilib chiqadi.
Komenskiy o’z vatanini juda sevar va uning mustaqilligi uchun kurash olib boradi. Uning ko’p asarlarida vatanparvarlik hissi aks etgan. U chex xalq poeziyasini yig’ib chex maqollar to’plamini tuzadi va o’z xalqining tilini saqlashga, sevishga undaydi.