Urdu filologiya fakulteti

UrDU Filologiya fakulteti

UrDU Filologiya fakulteti

193-guruh talabasi Xakimova Mahliyoning navoiyshunoslik fanidan tayyorlagan slaydi

Xondamirning “Makorim ul-axloq” asarida Navoiy shaxsiyati va ijtimoiy faoliyatga doir qarashlar

Xondamirning “Makorim ul-axloq” asarida Navoiy shaxsiyati va ijtimoiy faoliyatga doir qarashlar

REJA:

Asar haqida umumiy ma’lumotlar

Asarda Navoiy shaxsiyati va ijtimoiy faoliyatiga doir qarashlar

Hikoyat

Alisher Navoiy (1441-1501)

Taxallusi - Alisher Navoiy ;

Asl ismi Nizomiddin Mir Alisher

(1441.9.2. — Hirot — 1501.3.1)

Buyuk o‘zbek shoiri, mutafakkir, davlat arbobi

10—12 yoshlaridan she’r yoza boshlagan

Husayn Bayqaroning do’sti

«Makorim ul-axloq»dan parchalar

Bolalik chog‘laridayoq ul hazratning muborak tillaridan o‘ta ajoyib va kutilmagan so‘zlar chiqar va [bu so‘zlarni] eshitganlar hayrat dengiziga g‘arq bo‘lardilar.

Mirzo Sulton Boyqaro hamda uning boshqa qarindoshlari va yaqinlari hamisha ushbu buyuklik gulbutasi g‘unchasiga mehribonlik va g‘amxo‘rlik ko‘zi bilan qarashar, uning ilhom3 nishonalariga ega bo‘lgan s

Xondamir taxallusi bilan tanilgan G‘iyosiddin Muhammad ibn Xoja Humomiddin ibn Xoja Jaloliddin Muhammad ibn Burhoniddin Muham- mad Sheroziy (1473/76–1534) – tarixchi va adib. U Alisher Navoiyning hayoti va ijodi haqida bir necha kitoblar yozgan. «Makorim ul-axloq» (1501) – ulardan biri. Asar Alisher Navoiy hayoti, faoliyati va ijodi hamda uning go‘zal fazilatlariga bag‘ishlangan bo‘lib, debocha, muqaddi- ma, o‘n maqsad (bob), xotima hamda Navoiyning qanday vafot etganligi to‘g‘risidagi bobdan iborat. [G‘iyosiddin Xondamir, Makorim ul-axloq, (fors tilidan sharqshunos Komiljon Rahimov tarjimasi), T.: Akademnashr, 2017. Asardan olingan matn shu nashrdan qisqartirib olindi].

Hikoyat

• Mavlono Lutfiy1 ul hazratning endigina unib-o‘sib bo- rayotgan va yaxshi-yomonni ajratib boshlayotgan [o‘spirinlik] chog‘larida kunlardan bir kuni uning huzuriga borib, undan:
• – Biror g‘azal o‘qib berish orqali o‘z tafakkuringiz mah- sullarining yangi namunalaridan meni bahramand eting, – deb iltimos qildi.
• Ul hazrat matla’i quyidagicha bo‘lgan bir g‘azalni o‘qib berdi.
• She’r:
• Orazin yopqoch ko‘zumdin sochilur har lahza yosh, Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz nihon bo‘lg‘och quyosh.

koyatalar

• Bir kuni hidoyat nasabli Amir asr namozini o‘qigandan so‘ng, har kunlik odatiga xilof ravishda, jamoat namoziga kelmagan kishilarni surishtirishga kirishmasdan, shosha-pisha o‘zlarining shaxsiy bog‘chalari tomon yo‘l oldilar va unchalik vaqt o‘tmasdan, tezda qaytib keldilar. Bundan ul hazratning xizmatida bo‘lgan mulozimlardan ayrimlari hayron bo‘ldilar. Ul hazrat bu holatni tushunib, o‘zidan gavharlar sochuvchi tillari bilan quyidagi so‘zlarni aytdilar:

She’r:   Orazin yopqoch ko‘zumdin sochilur har lahza yosh, Bo‘ylakim, paydo bo‘lur yulduz nihon bo‘lg‘och quyosh.   Janob Mavlaviy bu ajoyib g‘azalni eshitib, hayrat den- giziga g‘arq bo‘ldi va uning tiliga shunday so‘zlar keldi: – Xudoga qasam ichib aytamanki, agar iloji bo‘lganida edi, o‘zimning o‘n-o‘n ikki ming baytdan iborat bo‘lgan tur- kiy va forsiy g‘azallarimni birgina ushbu g‘azalga almashtir- gan va ushbu ayirboshlash natijasini katta muvaffaqiyat deb hisoblagan bo‘lardim.