|
Nazorat qilish obyekti va vositalari.
Nazorat obyekti
|
Usullari va texnik vositalari
|
Nazorat qilish parametrlari
|
Nazoratni amalga oshiruvchi xizmatlar
|
Rudali suvli gorizont
|
Proba olish va
nazorat texnologik
skvajinalarini tadqiqot qilish
|
Texnologik qorishmalarni Oreol, qilish. Tarkibi va
o'zgarishi
|
Gidrogeologik, dozimetrik, sanitar.
|
O'zrao bog'lovchi
suvli gorizontlar
|
Xuddi Shunday
|
Suvning tarkibi va uning o'zgarishi.
|
Dozimetrik, sanitar,
agronomik
|
Tuproq
|
Dozimetrlash, tuproqdan namuna
olish, sinov ekinlari
|
Radioaktivlik, tuproq suvlarining tuzli
tarkibi
|
Xuddi shunday
|
Rudali gorizontdagi suvning qoldiq ifloslanishini bartaraf etish maqsadida qoldiq qorishmalarni yana foydalanish uchun kon uchaskasiga kiritilgan tabiiy suvlar bilan almashtirish amalga oshiriladi.
Zarur sanitar sharoitlarni yaratilishiga qaramay, bunday almashtirish reagent sarfini kamaytiradi va ishqorlashni tezlashtiradi, modomiki, qazib olingan uchastkada qorishmalar kislotaga to'yinganlikning ma'lum miqdoriga va yuqori oksidlovchi - tiklovchi potensialga (580—600 mV gacha) ega.
Zarurat holatlarida qazib olingan uchastkadagi suvni ohaklash orqali
195
neytrallashtirish lozim va maqsadga muvofiqdir.
Kelgusida texnologik skvajinaning konstruktiv elementlarini, uranni qorishmaga o'tkazishning texnologik jarayonlarini mukamallashtirish, ishqorlash jarayonini olib borishda o'rnatilgan reglamaentga qat'iy rioya qilish, shubhasiz, qorishmalar qazib olinadigan uchastka atrofiga vaqtinchalik va mahalliy chiqib ketishini yo'qotish va pasaytirishga imkon beradi.
Texnologik qorishmalarni chiqib ketishi va ularni tabiiy suvlarga almashtirish holatlarida uchastkani qazib olishning yakuniy bosqichida mukammal tahlil o'tkazish talab etiladi, shu bilan birga, ruda tanasini qazib olish joyidan iste'molchi joyigacha grunt suvlarini harakatlanish yo'li bo'ylab ifloslantiruvchi komponentlarni holatini prognozlashtirish va baholashni o'tkazishni taqozo etadi.
YER OSTIDA TANLAB ERITMAGA O'TKAZISH USULINING IJTIMOIY AHAMIYATI
V.J. Arens “Foydali qazilmalarni geotexnologik usulda qazib olish” nomli ishida konchilik sanoatida geotexnologik usullarni rivojlantirish va joriy etish nafaqat katta iqtisodiy, balki katta ijtimoiy ahamiyatga ega ekanligini ta'kidladi. Ushbu usullardan foydalanishning ijtimoiy oqibatlari foydali qazilmalarni qazib olish jarayonida inson roli va o'rnini o'zgarishida, shuningdek, ishning mazmuni va xususiyatini o'zgartirishda ifodaladi.
Sovet tadqiqotchilari A, P. Zefirov, B. V. Nevskiy, V.P. Novik-Kachan, S. G. Vecherkin, N. V. Gubkin, V. G. Baxurov, I. K. Rudnevlar ham o‘z ishlarida YOTEO’ usulining ijtimoiy ahamiyati to'g'risida ta'kidlab o'tgan [18, 19, 54, 55]. Bu kitobda shu sohadagi bir qator masalalar muhokama qilindi, shuning uchun usulning ijtimoiy ahamiyatining asosiy jihatlari bu yerda qisqacha umumlashtirildi.
Rudani yer osti qazib olishda asosiy ishlarni mexanizatsiyalashtirishning yuqori darajasiga qaramasdan, hozirgi kunga qadar ayrim jarayonlarni to'liq mexanizatsiyalash qiyin. Bunga quyidagilar kiradi: kon ishlarini tartibga solish, lahm shiftini boshqarish, temir yo'llarni yotqizish, quvuqlarni yotqizish va o'rnatish, ayrim materiallarni yuklash va tushirish, kon ishlarini jami hajmida sezilarli darajada bo'lgan boshqa jarayonlar. Ushbu jarayonlarni
avtomatlashtirish uchun yanada qiyinlashadi.
Ochiq kon ishlarida konchilik uskunalari bilan ishlash ekskavator va burg'ilash stanoklari mashinistlaridan butun smena bo'yicha og'ir mehnatni talab qiladi.
Texnologik skvajinalar orqali ochiladigan gidrogen konlarga nisbatan
196
YOTEO’ usulining jarayonida foydalaniladigan ishchi mehnatning mohiyatini sezilarli darajada o'zgartiradi. Rudani tayyorlash, jumladan, texnologik skvajinalarni burg'ilash va biriktirish, oddiy yo‘l o'tkazgichlarini qurish va quvurlarni yotqizish bo'yicha jarayonlar to'liq mexanizatsiyalashga osonlik bilan kiradi. Metallni qazib olish bo'yicha barcha jarayonlar - eritmani yuborish va so'rib olish, ularni tashish, sorbsiya va desorbsiya - murakkab avtomatlashtirishni talab qilmaydi.
Konchilik sanoatini barcha jarayonlarini to'liq avtomatlashtirish qiymati juda katta va qo'shimcha tushuntirishlarga ehtiyoj yo‘q.
Muhim masalalar mehnat xavfsizligi va sog'liqqa tegishli. Mehnat sharoitlarini yaxshilash, qo'lda, past malakali va jismonan mashaqqatli mehnatni minimallashtirish va yo‘q qilish, kasbiy kasalliklar va ishlab chiqarish jaroqatlari bilan bog'liq barcha sanoat jarayonlarida atrof - muhitni shakllantirish doimiy e'tiborga sazovor bo'ldi. Umuman olganda, ayniqsa, jiddiy baxtsiz hodisalar va og'ir natijalar bilan, shuningdek, YOTEO’ usulida, texnologik skvajinalar bilan ochilganda, kasbiy kasalliklarning kelib chiqishi, an'anaviy kon qazib olish usullaridan ko'ra bir necha baravar past. YOTEO’ korxonalarining ish tajribasi ishlab chiqarish jarohatlarining keskin kamayib borayotganligini tasdiqlaydi. Va bu juda tabiiydir, chunki dastlabki darajada qattiq va potensial xavfli ishlar ma'dan konining ishlashiga o'tishda va ruda qazib olishning fizik - kimyoviy jarayonlar bilan almashtirildi, bu yerda suvli eritmalar mineral resurslarni qazib olishda va uni tashishda katta rol o'ynaydi. Biroq, suvli eritmalarning hal qiluvchi roliga qaramasdan, barcha ishlab chiqarish jarayonlarida yangi toza suv iste'moli yo‘q. Yangi toza suv faqat uy sharoitida ishlatiladi.
“Sanoat, qishloq xo'jaligi, qurilish va transportni texnik jihatdan qayta qurollantirish uchun katta mablag'lar ajratilgan, partiya mehnat sharoitlarini yaxshilash, barcha sanoatni odamlar uchun qulay va xavfsiz bo'lishiga qaratilgan hal qiluvchi vosita deb hisoblaydi”-deya ta'kidlaydi “Kasb - hunar uyushmalari XVI Kongresida” I. Brejnov.
Yer ostida tanlab eritmaga o'tkazish inshootlarida ishchilarning tabiati va mehnat sharoitlari bu soha faoliyatida muhim va katta vazifani hal etishga yaqin deb L. I. Brejnev XVI profsoyuzlar konferensiyasida gapirib o'tdi: “Maqsadimiz quyidagicha ifodalanishi mumkin: xavfsizlik texnikasidan tortib to xavfsiz texnikagacha. Biz bu yo'lni bosib o'tdik va uni noqulay ravishda kuzatib boramiz”.
Yuqorida ko'rsatib o'tilganidek, texnologik skvajinalar orqali ruda tanasini ochish YOTEO’ usuli chiqindilarsiz ishlab chiqarish hisoblanadi. Bundan tashqari, YOTEO’ usuli an'anaviy usul bilan taqqoslaganda tabiiy landshaft, yer yuzasi, havza va gidrografik tarmoqqa kam salbiy ta'sir ko'rsatadi.
197
Inson faoliyatining eng muhim ko'rsatkichlaridan biri, ya'ni mehnat unumdorligining ahamiyatini inobatga olmaslik mumkin emas. An'anaviy qazib olish usullariga nisbatan ishchi mehnatining og'irligi va jadalligi YOTEO’ usulida sezilarli darajada kamayadi. YOTEO’ usuli oxirgi mahsulot - uran konsentratsiyalarida ish unumdorligini 2 - 4 marta oshirish imkoniyatini beradi. Bunday o'sish barcha jarayon va mexanizmlardan qisman avtomatlashtirish tajriba ishlari bosqichida yotadi. Shu nuqtayi nazardan, YOTEO’ usuli mehnat unumdorligini yanada oshirish uchun katta salohiyatga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: |
