Upstream tax

Углерод солиғи – бу иссиқхона газлари чиқиндиларининг нархини аниқ кўрсатадиган ёки тўғридан-тўғри углеродга асосланган ўлчов бирлигидан фойдаланадиган солиқ (яъни ҳар бир тCО₂е учун нарх).
Углерод солиғининг қисқача тарихи
Углерод солиғи илк бор 1990-йилларда амалиётда қўлланила бошлаган. Ҳаттоки, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Иқлим ўзгариши бўйича асосий конвентсиясининг энг муҳим иқтисодий инструментларидан бири бўлган углерод солиғи иссиқхона газлари чиқиндиларига қарши курашиш жараёнидаги илк йўналишлардан бири ҳисобланади. Биринчилардан бўлиб углерод солиғини Скандинавия мамалакатлари, хусусан 1990-йилда Финландия давлати, сўнгра 1991-йилда Шветсария, ундан сўнг 1992-йилда Дания давлати жорий этди. Марзкур солиқ турининг илк намуналари, асосан, ёқилғи саноатида ва айрим аксиз солиқларига бирлаштирилган ҳолатда, амалдаги маъмурчилик тизимидан фойдаланган тарзда амалиётга тадбиқ этилди.
Скандинавия мамлакатларига хос углерод солиғи бугунги кунга келиб дунёнинг турли мамлакатларида жорий этиб келинмоқда. Аммо, углерод солиғининг илк қўлланилишидан 15 йил ўтгачгина бошқа минтақаларда ҳам солиқнинг бу турига қизиқиш пайдо бўла бошлади. Шу 15 йиллик ичида Европа Иттифоқи мамлакатларида углерод солиғининг жорий қилишга уринишлар бўлганига қарамасдан, бу такли бир овоздан мақулланмади. Бунинг асосий сабаби амалдаги ЭТС эмиссия савдо тизимининг углерод солиғи учун муқобил рақобатчилиги эди.
2000-йилларда углерод солиғига нисбатан қизиқишнинг янгиланиши натижасида, Европа Иттифоқи мамлакатларида ҳам солиқнинг бу тури жорий этила бошлади. Масалан, 2008 йилда Шветсия ва бир қатор бошқа Европа давлатлари билан бир қаторда Япони ва Австралияда ҳам углерод солиғи қўлланила бошланди. 2010-йиллардан бошлаб илк маротаба ривожланаётган мамлакатлар ҳам, жумладан Жанубий Африка ва Мексика давлатлари, углерод солиғини жорий қилишдек қарор қабул қилишга жазм этдилар. 6-жадвалда углерод солиғи жорий қилинган малакатларнинг рўйхати келтирилган.
6-жадвал: ;