Uo‘K: 53(072) kbk

7.33. Yuqori kuchlanishli uzgich 
(Yu.k.u.)
– Высоковольтный 
выключатель – High-voltage switch - 
1000 V dan ortiq kuchlanish 
ta’sirida normal va avariya rejimlarida ishlayotgan zanjirlarni ulash va uzish 
uchun xizmat qiladi. Yu.k.u. tortuvchi nimstansiyalarda, elektr harakat 
tarkiblarida, yuqori kuchlanish avtoblokirovka liniyalarida b. keng 
qo‘llaniladi. Elektr yoyini o‘chirish turiga ko‘ra o‘zgaruvchan tok Yu.k.u. 
moyli, havoli, vakuumli, elegazli va elektromagnitli uzgichlarga bo‘linadi. 
Yu.k.u. maxsus guruhiga nominal tokdan katta bo‘lmagan tok o‘tayotgan 
zanjirni uzish va ulashga mo‘ljallangan yuklama uzgichlari kiradi. 
O‘zgaruvchan tok Yu.k.u. fazalar soniga qarab bir, ikki va uch fazalilarga; 
o‘rnatilish joyiga ko‘ra ichkari va tashqarida o‘rnatiladigan; boshqarilish 
usuliga ko‘ra qo‘lda va masofadan boshqariladigan; zanjirni uzish tezligiga 
ko‘ra tezkor (0,08 s gacha), tezlashgan (0,12 s gacha), tezkor bo‘lmagan 
(0,25 s gacha) uzgichlarga bo‘linadi. O‘zgaruvchan tok Yu.k.u. ishonchli 
ishlash shartlarini tavsiflovchi muhim parametrlariga nominal liniya 
kuchlanishi, uzish nominal toki, uzish nominal quvvati va yuritmali uzgich 
uzish vaqti kiradi.

---

386
7.34. O‘z ehtiyojlari transformatori 
(
tortuvchi nimstansiya
)
(O‘.e.t.) 
–
 
Трансформатор собственных нужд 
тяговой подстанции
- The 
transformer of auxiliary needs 
of the traction power
- 
tortuvchi 
nimstansiyaning o‘zidagi elektr energiyasi iste’molchilari – avtomatika va 
telemexanika qurilmalari, akkumulyator batareyasini zaryadlash qurilmalari, 
ventilyatsiya, yoritish elektr jihozlari va boshqa qurilmalarni elektr ta’minoti 
uchun mo‘ljallangan transformator bo‘lib, odatda, bunda quvvati 250- 400 
kVA, ikkilamchi kuchlanishi 220/127 V yoki 380/220 V bo‘lgan uch fazali, 
ikkita chulg‘amli va moyli sovutish tizimiga ega bo‘lgan transformatorlardan 
foydalaniladi.
Oraliq tortuvchi nimstansiyalarda o‘z ehtiyojlariuchun odatda ikkitadan 
tarnsformator o‘rnatiladi. Har bir transformator quvvati unga ulanadigan 
iste’molchilar to‘la quvvatlariga mo‘ljallangan (tarnsformator o‘ta yuklanishi 
va yuqori kuchlanishli apparaturalarni qizdirish qurilmalarini hisobga olgan) 
holda tanlanadi. Tayanch tortuvchi nimstansiyalarda qo‘shimch ravishda 
moyli uzgichlarni qizdirish tizimlarini ta’minlash uchun ya’na ikkita 
transformator o‘rnatiladi.
O‘.e.t. ning yozda va qishda ish rejimlari bir-biridan faqr qiladi. Yozda 
tarnsformator qishdagiga nisbatan ancha kam yuklanadi. Oraliq tortuvchi 
nimstansiyalardagi bitta yoki tayanch tortuvchi nimstansiyalardagi ikkita 
tarnsformator o‘z ehtiyojlariuchun foydalaniladigan barcha iste’molchilar 
to‘la quvvatiga qarab tanlanadi. Ikkinchi (tayanch tortuvchi nimstansiyadagi 
yana ikkita) transformator sovuq zahirada turadi. O‘zgaruvchan tok tortuvchi 
nimstansiyalarida O‘.e.t.lar manbani 27,5 kV kuchlanishli shinalardan oladi. 
Ularning ikkita chiqishlari 27,5 kV kuchlanishli shinalar tegishli fazalariga, 
uchinchishi esa yerlanish konturiga ulanadi. Transformator ikkilamchi 
chulg‘amlari iste’molchilar ulangan shinalarga kontaktorlar orqali ulanadi. 
O‘.e.t.larda kutish vaqti 5 s ga teng bo‘lgan maksimal tokli himoya, o‘ta 
yuklanishdan himoyalash uchun esa kutish vaqti 9 s bo‘lgan himoya ko‘zda 
tutilgan.