Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

 2. Tabiiy va aniq fanlar. Mil.avv. III–II asrlarda Afinadagi 

Arastu maktabida aniq va tabiiy fanlar o‘rganildi. Feosfrast av-

valgi  faylasuflarni,  Menon  tibbiy  adabiyotini  o‘rgandi.  Evdem 

matematika va astronomiya tarixini yozdi. Feofrast «O‘simliklar 

tarixi», «O‘simliklar fiziologiyasi» asarlarini yozib, ilmiy botani-

kaga, uning ustozi Arastu esa zoologiyaga asos soldi. Arastu 

Likmiyada o‘z o‘quvchilari bilan sayr qilib yurar va ular bilan 

falsafiy suhbat qilar edi. Shu sababli, ular 

«peripatetiklar» («sayr 

qilayotganlar») deb atalgan. 

Orontdagi Antioxiya, Aleksandriya va boshqa poytaxtlar-

da ilmiy markazlar va kutubxonalar vujudga keldi. Ptolemey 

I Soter  Aleksandriyada ilmiy markaz – Museyonni tashkil qil-

di. Ilmiy markazda matematika, fizika, astronomiya, jug‘rofiya 

va filologiya fanlari bo‘yicha ko‘p olimlar to‘plangan edi. Jum-

ladan, Museyonda mashhur matematik Yevklid (uning «Bosh-

lang‘ich geometriya»si ko‘p asrlar davomida 1700 marta chop 

etilgan) ishladi. Arximed yoshligidan bu yerda o‘z faoliyatini 

boshladi.  Aleksandriyada geograf Eratosfen, astronomlar Kono 

va Dosifeylar faoliyat ko‘rsatdilar.  Aleksandr yurushlari qissa-

chisi Aristobul, harbiy boshliq Nearx yunonlarga boshqa mam-

lakatlar to‘g‘risida boy ma’lumotlar berdilar. Aleksandriyada 

bir necha o‘n ming jildli ulkan kutubxona, botanika bog‘i, zoo-

park, jarrohlik laboratoriyalari, astronomik rasadxona, olimlar 

uchun o‘quv zali va yotoqxonalar bor edi. Museyonda tashkil 

etilgan kutubxona o‘sha zamonga qadar to‘plangan sharq-

yunon donishmandligining asarlarini to‘laroq ravishda o‘z ichi-

ga olgan edi. O‘sha vaqt uchun bu g‘oyat katta kutubxonada 

ellin davrining oxiriga borib 70000 ga yaqin qo‘lyozma-matnlar 

---

445

– papirus o‘ramlari mavjud edi.  Aleksandriya olimlari mate-

matika, tibbiyot va texnika fanlari sohasida erishgan yutuqlari 

bilan hamda mutaxassis-filologlar sifatida dong taratdi. Misr-

dagi  Aleksandriya bilan bir qatorda Orontdagi Pergam, Anti-

oxiya ellin