Uok 398. 21 (575. 172) Qaraqalpaq xaliq ertekleri

ALTIN  SHAQLI  KIYIK
B
ayagi  otken  zamanda  bir  kempir  bolipti.  Omn  perzent 
degennen jalgiz  uli,  mal  degennen  onlagan  eshkisi  bar 
eken.  Kempirdin balasi kilnde jayiawga ketip  eshkilerin bagadi 
eken.
Bir kuni bala  eshkilerin bagip jiirip,  bir top  kiyikti  koredi. 
Kiyiklerdin  arasmda bir  altm  miiyizli  kiyik  te  bar  eken.  Bala 
keshte  ilyine  kelip:
—  Men  dalada  jayilip  jiirgen  bir  top  kiyikti  kordim. 
Kiyiklerdih  ishinde  altm  miiyizli  shubar  kiyik  te  bar  eken. 
Usi  kiyikti  uslap,  xanga  siy  etsem,  xan  magan  siy  berer  me 
eken?  —  depti.
—  Balam,  sen sol kiyikti uslay alsan,  xanga siyga apara goy. 
Xan  senin  altih  miiyizli  kiyik  aparganin  ushm  siy  berer, 
deydi.
Bala  eshkisin  bagiwga  ketedi.  Bagip  jilrse,  altm  muyizli 
kiyik jane  kelipti.  01  kop  qiyinshiliq penen kiyikti uslap  aladi. 
Uslagan  kiyigin  xanga  alip  baratirip,  jolda  xanmn  wazirine 
dus  keledi.  01 balaga:
—  Kiyikti magan ber,  ^   depti.
. ^   Men  kiyikti  xanga  atap  alip  kiyatirman,  —  dep  oni 
bermepti.
Bala  kiyikti  xanga  alip  baradi.  Xan  kewli  tolip,  wazirin 
shaqirip  alip:  _
—  Qane,  balaga  qanday  siyliq beremiz?  —  deydi.
Sonda waziri:
—  Bunday  kiyiktin  ozine  milnasip,  bir jagi  altm  suwma, 
ekinshi jagi  gilmis  suwma  malmgan  taxti  boladi.  Bala  usini 
tawip kelse,  ol  sawgaga  milnasip  boladi, 
depti.
34

---

.;! 
щ
  Onday  bolsa,  sen  usi  narseni  tawip  kelesen,  taba 
almasaii,  basmdi  alaman,  —  depti xan balaga.
Bum  esitken bala jilap  anasina keledi.
Balam,  qapa  bolma!  Bir  ilaji  tabilar,  — <
  depti  de,  ozi 
balasmin  aytqan zatinin  daregin izlep  qalaga  ketipti.
01  qalaga kelip,  barliq onermentlerden bir jagi altin,  ekinshi 
jagi  gumis  taxtti  qayaqtan  tabiw  milmkinligin  sorastira 
baslapti.  Aqin,  bir garn usta  ogan:
—  Bunday  usta  Misir  shaharinde jasaydi.  Balanmn  qolina 
mm  tilla  berip,  sol  shaharge jibersen,  usta  mutajindi  pitkerip 
jiberedi,  —  depti.
Hayal  uyine  qaytip  kelip,  balasina  min  tilla  tawip  berip, 
om  Misir  shaharine jiberedi.  Bala bir karwanga  qosilip,  uzaq 
jol  jurip,  aqiri  Misir  shaharine  jetip  keledi. 
01
  ustam  kop 
qiymshiliqlar  menen  tawip  aladi  ham  ogan  kelgen  jumisin 
aytadi:
;-:-.-rr  Min tilla bersen,  taxtti  islep beremen,  —  deydi usta.
Usta  ilsh  kiinnen  keyin  taxtti  tayar  etedi.  Bala  taxtti  alip, 
jane  uzaq  jol  jilrip  jurtina  keledi.  Xan  balamn  tapsirmam 
orinlaganma  qanaatlamp, jane wazirin  shaqirip:
—  Endi bul balam  siyliqlasaq bola  ma?  —  depti.
—  Bul  kiyikke  munasip  jane  bir  narse  bar,  bul  —  altin 
japiraqli  terek.  Bala  usim  alip  kelip,  hawlinizge  omatsa,  bari 
kewildegidey bolar edi,  —  depti.
-rj
  Onda,  sen  sol  terekti  tawip  kel,  —  depti patsha.
Bala endi altm japiraqh terekti izlep ketedi. 
01
 birneshe  kiln 
jol  jilrip,  jolda  bir  garnga  gezlesedi.  Bala jol  bolsm  soragan 
garriga basman otkennin barin aytip beredi.  Sonda gam  ogan: 
Usi  baratirgan jolin  menen jure  ber.  Aldinnan  bir biyik 
taw  shigadi.  Aldinnan  shiqqan  qoyanmn  izinen  barip,  ol
M

---

kirgen  urigirge  kir.  Urigirde  sagan  qirq  qaraqshi  dus  boladi. 
Qziridi  olarga,  xizmetke  kelgen  aspazban,  dep  tanistir. 
Qaraqshilar  isine  ketkennen  keyin,  olarga  awqat  tayarlap, 
ishine ilngirdegi  sandiqtagi  zaharden  qos.  Qaraqshi lardiri  bari 
olgennen  keyin  olar  qarawillap  otirgan  altm japiraqli  terekke 
iye  bolasarijpe—  depti.
Bala  garrinirt  siltegen  ilngirine  kelip,  qaraqshilarga  ozin 
«aspazban»  dep  tamstiripti.  Olar  balaga  awqat  tayarlawdi 
buyl rip,  ozleri  kundelikli  talabina  ketipti.  01  awqatti  pisirip, 
ishine  garrimn  aytqanmday  etip,  zahar  salipti.  Qaraqshilar 
qaytip  kelip,  awqattan jep,  bari  til  tartpay jan  tapsiripti.  Bala 
altm japiraqli terekti  alip  oz  makanma  qaray jol  tartipti.
01  eline  kelip,  altm  japiraqli  terekti  patshaga  alip  baripti. 
Patsha balaga  qarap:
Sen  jiida  dawjurek jigit  ekensen!  Menin  barliq  smaq- 
lanmnan  ottin.  Men  kop  waqitlardan  berli  ozimnin  ishi  tar 
wazirimnin  ornma  milnasip  adam  izlep jiir  edim.  Buginnen 
baslap  menin bas wazirim bolasan.  Menin  sagan atagan siyim 
usi  edi
#4-
  depti.
Usilay  etip,  bala  xanga  bas  wazir  bolip,  anasin  qasina 
aldinp,  baxitli  om ir  silripti.