“universutet 0”

B.G‘oyibnazarov esa beshta bosqichga ajratadi: Birinchi bosqich – XVII asrning ikkinchi yarmidan 1930 yilgacha, ikkinchi bosqich – 1930 yildan 1945 yilgacha, uchinchi bosqich – 1945-1953 yillar, to‘rtinchi bosqich – 1953-1993 yillar, beshinchi bosqich – 1993 yildan to hozirgi kungacha bo‘lgan davr [1. G‘oyibnazarov B.K. “O‘zbekiston Respublikasida milliy hisoblar tizimini ishlab chiqishning ilmiy-metodologik asoslari” (statistik aspekt) iqtisod fanlari doktori darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya avtoreferati. - T.: TDIU. 2006. 32 b].

BMTning MHT-93 xalqaro andozasi qabul qilingandan so‘ng Evropa davlatlari o‘zlarining Evropa milliy hisoblar tizimini isloh qilishga kirishdilar. 1995 yil aprel-may oylarida Evropa Ittifoqining barcha davlatlari o‘zining milliy hisoblar bo‘yicha Evrostat tomonidan tayyorlangan yangi bayonotini - Evropa milliy hisoblar tizimi - 1995 ni (SEC 95 - Systeme europeen de comptabilite) qabul qildi.
BMTning MHT - 93 halqaro andozasiga nisbatan Evropa MHT-95 xalqaro andozasi ancha takomillashtirilgan va yuqori aniqlikka ega. Buni quyidagi holatlarda ko‘rishimiz mumkin:
1. BMT MHT-93 ga nisbatan Evropa MHT-95 xalqaro andozasida moliyaviy aktiv va passivlar, moliya hisobi, soliqqa tortish, to‘lov balansi, davlat byudjeti kabi masalalar ancha to‘liq berilgan;
2. Yangi kiritilgan Evropa MHT-95 andozasida bir qator yangi tushunchalar aniq ko‘rsatilgan, jumladan, investitsiya, mavjud daromad, iste’mol xarajatlari, mamlakatning narx siyosati, subsidiya hisobi, inflyasiya hisobi va shu kabilar;
3. Evropa MHT-95 xalqaro andozasida tuzilmaviy xususiyatlarni qayta ko‘rib chiqish taklif qilingan. Bularga: iqtisodiyotda institutsional sektorlar tarkibidagi o‘zgarishlar, faoliyat turlarini tasniflashni uyg‘unlashtirish, shuningdek, hisoblarni tuzishda bazis yildagi baholardan foydalanish va pul oqimlarining kunlik hosil bo‘lish hisobi kiradi;
4. Evropa MHT-95 halqaro andozasini prinsipialligi uning bosqichma-bosqichligi bo‘lib, daromadlarning hosil bo‘lish hisoblamasi uchga bo‘linadi. Bunday bo‘linishdan maqsad birlamchi daromadlarning hosil bo‘lishi va daromadlarni qayta taqsimlanish jarayonida ularning bir-biridan ajratilishini to‘liq ko‘rsatishdir.
BMT MHT-93 xalqaro andozasida iqtisodiy birliklar beshta sektorga bo‘lingan: nomoliyaviy korporatsiyalar, moliya korporatsiyalari, umumdavlat boshqaruvi, uy xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatuvchi notijorat tashkilotlari va uy xo‘jaligi sektorlariga bo‘lingan. Evropa MHT-95 xalqaro andozasida esa iqtisodiy birliklar oltita sektorga bo‘lingan: MHT-93 dagi sektorlar bilan birgalikda “Tashqi dunyo” alohida ajratib ko‘rsatilgan. MHT-93 da “Tashqi dunyo” sektori alohida holda ajratib ko‘rsatilmagan. Bu esa, o‘z navbatida, mamlakatning tashqi iqtisodiy faoliyati natijalarini ifodalashda qiyinchiliklar tug‘diradi.
E’tiborlisi shundaki, iqtisodiy birliklarning sektorlar bo‘yicha tasniflanishi O‘zbekiston Respublikasida Evropa MHT-95 xalqaro andozasida asosida olib borilmoqda. Shu sababli mamlakatimiz milliy hisobchiligida BMT MHT-93 hamda Evropa MHT-95 xalqaro andozalarini takomillashtirib, mahalliy sharoitlarni e’tiborga olib, undan samarali foydalanish maqsadga muvofiq bo‘lardi.
Ushbu fikrga taalluqli bo‘lgan bir qator masalalar B.G‘oyibnazarovning ham ilmiy izlanishlarida statistik tomondan batafsil ko‘rib chiqilgan [1].
Umuman, xulosa qilib aytganda, dunyo mamlakatlari uchun milliy hisoblar tizimining umumiy andozasini takomillashtirish, uning nazariy hamda uslubiy asoslarini yaratish masalasi hozirgi davrgacha munozara va muhokamalar mavzusi bo‘lib qolmoqda.