Universitetining pedagogika instituti maktabgacha

badiiy tajriba orttirish 
hamda 
ma’lumot olish va ulardan foydalanish 
uchun 
o‘qishdir. Bundan tashqari, PIRLS o‘qish maqsadlarining har birida to‘rtta keng 
tushunish jarayonini 
birlashtiradi. Bular: 
-diqqatni jamlash va aniq ko‘rsatilgan ma’lumotlarni topish; 
-to‘g‘ridan to‘g‘ri xulosalar chiqarish; 
- g‘oyalar va axborotni talqin qilish va uyg‘unlashtirish, 
-kontent va matn elementlarini baholash va tanqid qilish.[3] 
PIRLS xalqaro dasturida o‘quvchi uchun notanish bo‘lgan matn tanlanadi va yuqoridagi talablar 
asosida topshiriqlar berib boriladi. Beriladigan topshiriqlarni 3 guruhga ajratishimiz mumkin: 
I.
Javob variantlaridan birini tanlash asosidagi topshiriqlar, ya’ni testlar; 
II.
Asar voqealariga mos mavzuni ket-ketlik asosida, tartib bilan joylashtirishga oid topshiriqlar; 
III.
O‘ylashga va mulohaza yuritishga undovchi erkin javob berishi kerak bo‘lgan savollar. Ushbu 
turdagi topshiriqlar o‘quvchining asar g‘oyasini tushunishi va uni yozma nutqda bayon qilishini belgilab 
beradi. O‘quvchining asardan qanday xulosa chiqarganligini aniqlashda yordam beradi. 
Shu asosda, S. Matchonov va b. hammuallifligidagi 4-sinf o‘qish darsligida Olloyorning “Rangin 
qorlar” ertagini PIRLS dasturi asosidagi mashqlardan foydalangan holda topshiriqlarni quyidagicha tuzish 
mumkin: 
I.1. Ertakda odamlar biror narsaning oqligini qaysi ibora bilan ta’riflashadi? 

---

208 
A)
“ paxtadek oppoq” 
B)
“qorday oppoq” 
C)
“oq qog‘ozdek” 
D)
“oq bulutdek” 
2.
Qorlar necha xil rangda yog‘ar edi? 
A)
4-5 xil 
B)
5-6 xil 
C)
6-7 xil 
D)
7-8 xil 
3.
Ertakda qaysi joy to‘grisida so‘z boradi? 
A)
bo‘yoq bozori 
B)
ranglar do‘koni 
C)
bo‘yoqchining uyi 
D)
fasllar yashaydigan joy 
4.
Qaysi fasl kelgan paytda ko‘plab qozonlar bo‘shab qolgan edi? 
A)
yoz kelganda 
B)
kuz kelganda 
C)
qish kelganda 
D)
bahor kelganda 
II.
Ertakdagi voqealar ketma-ketligini raqamlar bilan ifodalang. 
1raqami qo‘yilgan. 
Buyuk bo‘yoqchi qozonda bo‘yoq pishirdi. 
1 
Ayoz deraza oynalariga rangin naqshlar chizar edi. 
Buyuk bo‘yoqchi qozonlarni yuvib yig‘ishtirdi. 
Yoz mudrab qolgan edi. 
Yangi bo‘yoq tayyorlashda bir necha ming yil kerak edi. 
III.
1. Bahorning chiroyini 3ta gap bilan tariflang.
2.
Buyuk bo‘yoqchi birinchi xaridorini qayerga olib bordi?
3.
Bahorning birinchi bo‘lib yashil rang tanlashining sababi nima edi? 
4.
Yoz qaysi mahalda uyqudan uyg‘onib ketdi?
5.
Qish faslining xafa bo‘lishiga 2ta misol keltiring.
6.
Ertak voqealarini o‘tmishda bir necha ming yil oldin bo‘lgan deb o‘ylaysizmi? 
O‘tmishda bo‘lganligiga bitta dalil keltiring.
O‘tmishda bo‘lmaganligiga bitta dalil keltiring.
Xulosa qilib aytganda, o‘quvchilarning o‘qish savodxonligini o‘zlashtirish darajasi bugungi zamon 
talabining muhim xususiyatlaridan biri bo‘lib kelmoqda va bu o‘quvchilarning savodxonligini baholash 
bo‘yicha xalqaro tadqiqotlar doirasida olingan ma’lumotlar dolzarb ekanligini ko‘rsatadi.