Universitetining pedagogika instituti maktabgacha

MAKTABGACHA TA’LIM MUASSASASI PEDAGOGIK JAMOASINING 
MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNING MATEMATIK TAFAKKURINI 
RIVOJLANISHI BO‘YICHA OILA BILAN O‘ZARO HAMKORLIGI 
Raximova Gularo Ibragimovna 
UrDU Pedagogika fakulteti o‘qituvchisi 
 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolaning maktabgacha ta’lim nazariyasi va amaliyoti uchun dolzarbligi 
shundaki unda maktabgacha ta’lim muassasasi pedagogik jamoasining maktabgacha yoshdagi bolalarning 
matematik tafakkurini rivojlanishi bo‘yicha ota-onalar bilan hamkorligi o‘z ifodasini topgan. 
Kalit so‘zlar: 
matematik tafakkur,ijtimoiy hamkorlik,tahlil qilish, taqqoslash, umumlashtirish, 
aniqlashtirish,empirik tahlil,ijtimoiy sheriklik, ochiq maktabgacha ta’lim muassasasi. 
Bugungi kunda jamiyatining ustuvor maqsadlari ijtimoiy barqarorlikni saqlash va innovatsionlikni 
ta’minlash va rivojlantirishdir. Bu borada davlatimiz tomonidan ta’lim sohasiga katta e’tibor 
qaratilmoqda, yosh avlod vakillarini bugungi kun ruhiyatida tarbiya qilish va matematik tafakkurini 
rivojlantirish uchun oila ijtimoiy institutini mustahkamlash zarur, chunki oila, ota-onalar bolalarning 
birinchi tarbiyachilari hisoblanadi. Jamiyatni rivojlantirish davrida nafaqat "tarbiyachi – bola – ota-ona" 
tizimidagi munosabatlarning yangi sifati, balki ta’lim – tarbiya jarayonining barcha sub'ektlarining 
ijtimoiy hamkorligini har tomonlama tashkil etish uchun yangi ijtimoiy – pedagogik platforma 
qatnashchilarining ong darajasi ham zarur. Ijtimoiy hamkorlik (fransuz tilidan olingan “partenaire”- 
qo‘shma harakatlar ishtirokchisi) - ijtimoiy munosabatlarning madaniy shakli, barcha tomonlarning 

---

118 
manfaatlariga muvofiq ixtiyoriy hamkorlik asosida, muloqotga asoslangan umumiy maqsadlarga erishish 
uchun kuchlarni birlashtiradi va pedagogik hamkorlik, o‘zaro manfaatli ijtimoiy fikr almashish, axborot 
va resurslarni almashish uchun xizmat qiladi. Uning o‘ziga xosligi "birgalikda o‘ylash va birgalikda 
harakat qilish"orqali yuqori natijalarga erishishdir. Maqsad-ijtimoiy sheriklikning tarkibiy qismi sifatida 
ota-onalar bilan o‘zaro hamkorlikning eng samarali shakllarini nazariy jihatdan asoslashdir. Maqsadga 
erishish uchun quyidagi vazifalarni hal qilish kerak: 
1.
Matematik tafakkurni rivojlantirish bo‘yicha mavjud psixologik va pedagogik adabiyotlarni 
tahlil qilish. 
2.
Matematik tafakkurni rivojlantirish bo‘yicha mavjud ijtimoiy hamkorlik doirasida maktabgacha 
ta’lim muassasasining oila bilan o‘zaro munosabatlarining amalga oshiriladigan shakllarini diagnostika 
qilish. 
3.
O‘quvchilarning ota-onalari bilan maktabgacha ta’lim muassasasining matematik tafakkurni 
rivojlantirish bo‘yicha mavjud ijtimoiy hamkorligining shakllari va usullarini aniqlash. 
4.
Maktabgacha ta’lim muassasasining oila bilan matematik tafakkurni rivojlantirish bo‘yicha 
mavjud o‘zaro hamkorligiga qaratilgan chora-tadbirlar majmuini ishlab chiqish. 
Maqsadga erishish va belgilangan vazifalarni hal qilish uchun quyidagi tadqiqot usullarini qo‘llash 
mumkin: 
1)
nazariy (o‘quv-uslubiy adabiyotlarni tahlil qilish, taqqoslash, umumlashtirish, aniqlashtirish); 
2)
empirik (so‘rov, suhbat, kuzatish). 
Ijtimoiy sheriklik nima ekanligini tushunishdan oldin, "ijtimoiy sheriklik" tushunchasining 
ma’nosini tushunishingiz kerak. "Ijtimoiy sheriklik" tushunchasining mohiyatiga kirish uchun, birinchi 
navbatda, sheriklar maktabgacha ta’lim muassasasi pedagoglari,tarbiyalanuvchilar va ota-onalar 
ekanligini bilib olish zarur. Biroq sheriklar turli xil ehtiyojlar, manfaatlar va imkoniyatlarga ega bo‘lishi 
mumkin, ular orasida hatto qarama-qarshiliklar ham bo‘lishi mumkin. Hamkorlik munosabatlari uchun 
asosiy narsa sherik bo‘lgan boshqa shaxs bo‘lmasa, uning manfaatlarini ro‘yobga chiqarmasdan, boshqa 
hamkor o‘z manfaatlarini ro‘yobga chiqara olmaydi va o‘z maqsadlariga erisha olmaydi. Bunday 
tushunchadan kelib chiqqan holda, sheriklar bir – biri bilan chambarchas bog‘liq, hamkorlarning xatti- 
harakatlari ham bir yo‘nalishni belgilab beradi. 
I. A. Xomenkoning fikriga ko‘ra, “ijtimoiy hamkorlik (ingliz tilidan. – partnership) - bu ta’lim 
jarayoni subyektlari o‘rtasida birgalikdagi faoliyatning maxsus turi bo‘lib, ishonch va o‘zaro hurmat, 
umumiy maqsadlar, ixtiyoriy va uzoq muddatli biznes aloqalari, shuningdek, birgalikdagi faoliyatda eng 
yaxshi natijaga erishish istagidir” . 
B.
 
M. Genkin, ijtimoiy sheriklik "ijtimoiy guruhlarning manfaatlarini konstruktiv hamkorlikni 
ta’minlash uchun uyg‘unlashtirishni ta’minlaydigan hamkorlik shakllari va usullarini tanlashga 
asoslangan ijtimoiy mafkura" deb hisoblaydi . 
V. A. Mikheev ijtimoiy hamkorlik ostida “ijtimoiy-mehnat sohasiga xos bo‘lgan ijtimoiy 
munosabatlarning taraqqiy etgan tizimi. Bu shartnomalar, maktabgcha ta’lim muassasasi pedagoglari,ota- 
onalar,davlat hokimiyati va mahalliy o‘zini-o‘zi boshqarish organlari manfaatlarini o‘zaro 
muvofiqlashtirish va himoya qilish asosida qurilgan” . 
Ta’lim sohasida ijtimoiy sheriklik uch bosqichda taqdim etilishi mumkin: 
-
birinchi daraja: ta’lim muassasasining alohida pedagogik jamoasi ichida; 
-
ikkinchi darajali: tizimlar bilan ta’lim tizimida ijtimoiy-davlat boshqaruvi; 
-
uchinchi daraja: ta’lim muassasalari va boshqa ijtimoiy institutlar o‘rtasida, ijro 
etuvchi,Qonunchilik va shahar hokimiyatlaridan kichik va o‘rta biznes vakillariga va qo‘shimcha ta’lim 
muassasalariga qadar. 
S. S. Lebedeva bugungi kunda maktabgacha ta’lim tizimida matematik tafakkurni rivojlantirish 
bo‘yicha mavjud o‘zaro ijtimoiy hamkorlikni tashkil etish alohida muammo deb hisoblaydi. Ushbu 
muammoning mohiyati "bolalar va ularning ota-onalarining matematik salohiyatining past darajasi, 
bolalarning shaxsiy rivojlanishida sezilarli farqlar mavjudligi va boshqalar". Ayni paytda, shaxsning 
matematik tafakkurini shakllantirish - o‘z-o‘zini hurmat qilish, tinchlik va atrofdagilarga bo‘lgan 
munosabatlar va kattalar rahbarligi ostida, maktabgacha ta’lim muassasalari va o‘quvchilarning oilalari 
o‘rtasida amalga oshiriladi. Yetarli darajada qulay ijtimoiy muhitda yashamaydigan va maktabgacha 
ta’lim muassasasi bilan aloqa o‘rnatmagan oilalar va boshqa ijtimoiy institutlar bu jarayonni qiyin- 
lashtiradi. Ushbu muammolarni hal qilish uchun maktabgacha ta’lim muassasasi jamiyat bilan hamkorlik 
qilishning yangi darajasiga muhtoj: yopiq tizimdan ochiq tizimga o‘tish kerak. “Ochiq maktabgacha 
ta’lim muassasasi” tushunchasi quyidagi xususiyatlarga ega. 
Birinchidan, ochiq maktabgacha ta’lim muassasasida matematik tafakkurni rivojlantirish uchun 
bolalar va kattalarning shaxslararo va guruhlararo aloqalari ochiq. 

---

119 
Ikkinchidan, ochiqlik matematik tafakkurni rivojlantirish uchun ijtimoiy-madaniy muhit va boshqa 
ijtimoiy institutlar, jamoat tashkilotlari, madaniy va dam olish muassasalari, mahalliy hokimiyat organlari 
bilan munosabatlarni mustahkamlaydi. 
Uchinchidan, ochiq maktabgacha ta’lim muassasasi uchun ijtimoiy sheriklikni amalga oshirishning 
asosiy usuli-umumiy qarorlar qabul qilish, tomonlarning manfaatlarini muvofiqlashtirishga yordam 
beradigan muloqotdir.Bunday ijtimoiy muloqot maktabgacha ta’lim tizimi uchun uning sifati va 
samaradorligini oshirish uchun zarurdir. Bu maktabgacha ta’lim muassasasining yangi tashqi muhitini 
tashkil etishga yordam beradigan ijtimoiy muloqotdir. 
To‘rtinchidan, ochiq maktabgacha ta’lim muassasasi uchun ijtimoiy sheriklik jamiyatning 
zamonaviy talablariga, ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarga va ijtimoiy-madaniy vaziyatga o‘z-o‘zini 
rivojlantirish, o‘z-o‘zini tashkil etish va moslashishning samarali mexanizmi hisoblanadi.