|
O‘QUVCHILAR SHAXSIGA YO‘NALTIRILGAN TA’LIMNING VOSITALARI
M.M.Otayeva
Buxoro viloyat G‘ijduvon tuman 17-umumta’lim
maktabi o‘qituvchisi
Annotatsiya.
Ushbu maqolada o‘quvchilar shaxsiga yo‘naltirilgan ta’limning vositalari haqida,
undagi sifat va samaradorlikni aniqlash va oshirish haqida fikr yuritilgan. Chop etilgan o‘quv materiallari
ta’lim oluvchilarning mustaqil ishlashi va ularning faollashuviga ko‘maklashishi, shuningdek, o‘qituvchi
uchun yuqorida keltirilgan ta’lim vositalarini dars o‘tish jarayonida to‘g‘ri tanlashi muhim ahamiyatga
egaligi haqida muhim ma’lumot, fikr va tavsiyalar keltirilgan.
Kalit so‘zlar.
Ta’lim, tarbiya, pedagogika, o‘qituvchi, ta’lim vositalari, o‘quv materiallari,
mustaqil ishlar, zamonaviy pedagogic texnologiyalar.
Ta’lim-tarbiya jarayoni sifati samaradorligini oshirish ko‘p jihatdan ta’lim vositalari bilan qay
darajada ta’minlanganligiga bog‘liq bo‘ladi. Ta’lim jarayonini amalga oshirishda yordam beruvchi
vositalarga ta’lim vositalari deyiladi. Ta’lim vositalari uchga bo‘linadi: aniq, texnik va chop etilgan o‘quv
materiallari . Aniq ta’lim vositalarga o‘qitishda qo‘llaniladigan barcha aniq vositalar, xususan: mashina,
taraktor, jihoz, dastgoh, tayyor mahsulotlar va hakozalar kiradi. Texnik vositalarga proektor, kino apparat,
o‘quv televideniyasi, vediomagnitafon, kompyuter vediofilmlar, multimedia va boshqalar kiradi. Bundan
tashqarii sinf doskasi, doskastend, doska-bloknot, kodoskoplar ham texnik vositalarga kiradi. Chop
etilgan o‘quv materiallariga barcha chop etilgan o‘quv va ko‘rgazmali materiallar kiradi. Jumladan,
darslik, o‘quv qo‘llanmalari, tarqatmali materiallar, ishchi varaqalari, nazorat (test) varaqalari, ma’ruza
matnlari, jadvallar, yo‘l-yo‘riq xaritalari, topshiriq kartochlari va boshqalar. 1. O‘qituvchi uchun
vositalar: o‘quv predmetini o‘qitish metodikasi bo‘yicha qo‘llanmalar, shaxsiy metodika, murakkab
masalalar bo‘yicha metodik tavsiyalar, o‘qituvchilar tomonadan tayyorlangan metodik ishlanmalar,
mantiiqiy struktura va boshqalar. 2. O‘quvchi uchun vosita: darslik, o‘quv qo‘llanma yoki o‘qituvchining
ma’ruza matnlari, jadvallar, yo‘l-yo‘riq xaritalari, topshiriq kartochkalari va boshqalar. 3. Dars o‘tish
uchun vosita: plakatlar, diagrammalar, modellar, maketlar, etalonlar, namoyish qilish jihozlari,
laboratoriya Amaliy ishlarini o‘tkazish uchun jihozlar, diafilm va boshqalar. Tanlab olingan metod, shakl
va vositalar bir-birini to‘ldirishi ya’ni uyg‘unlashuvi kerak. Chop etilgan o‘quv materiallari ta’lim
oluvchilarning mustaqil ishlashi va ularning faollashuviga ko‘maklashadi. Shuningdek, o‘qituvchi uchun
yuqorida keltirilgan ta’lim vositalarini dars o‘tish jarayonida to‘g‘ri tanlashi muhim ahamiyatga egadir.
Sinf doskasi – o‘quv materialini vizual namoyish qilishning an’anaviy va qulay vositasidir. Undan o‘quv
materialining asosiy tayanch nuqtalarini belgilashdi yoki biror narsani tez yozish lozim bo‘lganda
foydalanish juda qulaydir. Bundan tashqarii sinf doskasi ta’lim muassasasining har bir o‘quv xonasida
mavjud. Kamchiligi: yangi materialni tushuntirish uchun doskada yozilganlarni o‘chirishga to‘g‘ri keladi,
avval yozilganlarni qayta ko‘rsatish imkoni bo‘lmaydi. Bundan tashqario‘qituvchi doskaga yozayotganida
tahsil oluvchilarga teskari holatda bo‘lib, uni eshitish qiyin bo‘ladi. Doska-stend – mashg‘ulotlarda o‘quv
munozaralari, aqliy hujum, guruh ishlari va boshqa muhokamalar natijalarini hujjatlashtirishda
foydalaniladigan o‘qitishning texnik vositasidir. Bunda, stendga o‘sha kattalikdagi qog‘oz qo‘yiladi va
unga turli rangdagi hamda shakldagi kartochkalar yopishtiriladi. Mashg‘ulot davomida stenda mazkur
kartochkalar yordamida ilovalar, tuzilmalar, sharhlar va shu kabilarni tuzish mumkin. Uning afzalligi
shundaki, kartochka (ilova, tuzilma, sharh) lar joylashuvini xohlagan vaqtda o‘zgartirish imkoniyati
mavjud. Shuningdek, doska-stend bilan ishlaganda qisqa vaqt davomida barcha tahsil oluvchilarning fikr-
mulohazalari va g‘oyalarini qamrab olish va qayd etish imkoniga ega bo‘linadi. Kodoskop
(grafoproektor) – shaffof plyonkadagi tasvir (slayd) niekranga proeksiyalash uchun qo‘llaniladigan jihoz
hisoblanadi. Undan ma’ruza vaqtida materiallarni namoyish qilish uchun, shuningdek, guruh ishlari
taqdimotida yordamchi vosita sifatida foydalaniladi. Kodoskop foydalanish uchun qulay, moslashuvchan
vosita bo‘lib, bir marta foydalangan plyonkadan ko‘p marta foydalanish mumkin, bundan tashqarii doska
bo‘lmagan hollarda asosiy tushunchalar, g‘oyalar va natijalarni o‘qituvchi plyonkaga flomaster
414
yordamida to‘g‘ridan-to‘g‘ri yozib ko‘rsatishi mumkin. Tarqatmali materiallar – ta’lim oluvchilar uchun
o‘rganilayotgan mavzuga oid asosiy ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan, hajmi uncha katta bo‘lmagan (1, 2
varaq) yozma o‘quv materiali hisoblanadi. Mazkur materiallar Mashg‘ulot ishini qiziqarli qilish imkonini
berib, ko‘p hollarda ta’lim oluvchilar uchun mustaqil ravishda o‘qib chiqib muhokama qilish uchun
mo‘ljallangan bo‘ladi. Xulosa qilib aytadigan bulsak, ta’lim-tarbiyaning sifati samaradorligini oshirish
ko‘p jihatdan o‘tkazilayotgan mashg‘ulotning ta’lim vositalari ta’minlanganligiga va moxirlik bilan
qo‘llashga bog‘liq.
Do'stlaringiz bilan baham: |
