|
ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН БОЛАЛАР УЙДА ЯККА ТАРТИБДАГИ ТАЪЛИМДА ЎҚУВ
ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ
М.Х.Жўрахўжаев
Андижон вилояти Хўжаобод тумани ХТБга қарашли 5- умумий ўрта таълим мактаби
ўқитувчи – логопеди (А. Қодирий номидаги ЖДПИ мустақил тадқиқотчиси)
Аннотация.
Ушбу мақолада имконияти чекланган узоқ муддат даволанишга мухтож
болаларнинг уйда якка тартибдаги таълимида ўқув жараёнларини ташкил этишни амалдаги
меёрий хуқуқий хужжатларга асосланган холда ёритилган.
Калит сўзлар
: Журнал, таълим, ташхис, уйда якка тартибдаги таълим, имконияти
чекланган, тиббий-маслаҳат коммисия, жисмоний,синф, психик ривожланишида нуқсони бўлган
болалар.
Кириш. Республикамиз Халқ таълими тизимида мазкур тоифадаги болаларга таълим-тарбия
беришнинг турли шакллари йўлга қўйилган. Мазкур таълим шаклларининг асосий вазифалари
имконияти чекланган болалар учун комплекс ривожланишнинг мақбул моделини шакллантириш
орқали шахсни тарбиялаш ва ўқувчиларнинг ижтимоий-ҳиссий ривожланишлари, ҳаётий
қобилиятларининг шаклланиши учун зарур коррекцион-ривожлантирувчи таълим муҳитини
яратиш ҳисобланади.
305
“2022-2026-йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси” нинг 66-
мақсади айнан ривожланишида турли муаммолари бўлган болалар ва катталарни тўлақонли
турмуш тарзи билан таъминлашда сифатли таълим хизматларини кучайтириш ва бу жараёнга
инновацион технологияларни татбиқ этиш кўзда тутилган.[1]
Қуйида имконияти чекланган узоқ муддат даволанишга мухтож болаларнинг уйда якка
тартибдаги таълимида ўқув жараёнларини ташкил этишни амалдаги меёрий хуқуқий хужжатларга
асосланган холда ёритиб ўтамиз.
Уйдаги якка тартибдаги таълимни ташкил этиш тартибига кўра ота-оналарнинг ҳохиши
асосида ўқувчига умумтаълим макиаблари, жисмоний ёки психик ривожланишида нуқсони бўлган
болалар учун ихтисослаштирилган давлат таълим муассасалари (мактаблар, мактаб-интернатлар)
томонидан уйда якка тартибда таълим бериш ташкил қилиниши мумкин. Мазкур тоифадаги
ўқувчиларга Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги, вилоятлар халқ таълими
бошқармалари ва Тошкент шаҳар халқ таълими бош бошқармаси ҳузурида ташкил этилган
тиббий-педагогик-психологик комиссия хулосаси ва ушбу ташкилотлар йўлланмаси асосида
уйдаги таълим шакли ташкил қилинади.
Агар уйда ўқиши керак бўлган болада бир вақтнинг ўзида бир нечта касаллик турлари
учраса ҳамда унга фан ўқитувчиларидан ташқари бошқа мутахассислар ёрдами керак бўлса ва
мактабда бундай мутахассис (логопед, дефектолог ва бошқа)лар бўлмаса, туман халқ таълими
бўлими «Ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш ва психологик-педагогик ташхис маркази» ҳамда
соғлиқни сақлаш бўлими билан биргалиқда зарур мутахассисни топиб, ўқувчига бириктиришга
масъулдир. Мутахассислар худудда жойлашган, тегишли касаллик турлари бўйича фаолият
юритаётган мактаб ёки мактаб - интернатлардан ҳам (улар бевосита буйсинувчи ташкилот билан
келишган ҳолда) олиниши мумкин. Бундай ҳолларда ушбу мутахассисларга ҳам амалдаги қонун
ҳужжатлари ҳамда йўриқномаларга мувофиқ иш ҳақи белгиланади.
Уйда якка тартибдаги таълим олаётган ўқувчининг ёши, руҳий ҳолати, шу давргача қайси
синфгача ўқиганлиги ҳисобга олиниб, мос синф журнали ҳамда ўқувчилар ҳаракати дафтаридаги
синф рўйхатига киритилади.
Узоқ вақт даволанишга муҳтожлиги сабабли мактабга бора олмайдиган ўқувчиларга
меҳнатга лаёқатсизлик маълумотномасига асосан ўқув машғулотларидан озод этилган кунлар
оралиғида уйда якка тартибда таълим олиш ташкил этилади. Меҳнатга лаёқацизлик
маълумотномасида кўрсатилган муддат тугагач, мактаб директорининг буйруғига мувофиқ
ўқувчига уйда якка тартибда таълим бериш тўхтатилади ва у мактабнинг тегишли синфига
қайтарилади. Халқ таълими бўлимлари мактаб директорлари томонидан ўқувчиларни таълим
олишга жалб қилиш чоралари кўрилиши ҳамда улар учун таълим жараёни ташкил этилишини
назорат қиладилар.
Уйда якка тартибда таълим олишга жалб этилган ўқувчига Ўзбекистон Республикаси Халқ
таълими вазирлиги томонидан тасдиқланган ўқув режаси асосида ҳафталик соатлар миқдори
белгиланади. Бунда синфлар учун ҳафталик соатлар миқдори қуйидагича белгиланади:
I - IV - синфларда - 8 соат
V – IX - синфларда - 10 соат
Х - ХI - синфларда - 12 соат
Ўқув режаси асосида ҳафталик соатлар миқдоридан келиб чиққан холда мактаб томонидан
ўқувчининг соғлиғи ҳолатини инобатга олиб, ота-оналар билан келишган ҳолда Низомнинг 3-
иловасига мувофиқ шаклда дарс жадвали ишлаб чиқилади ҳамда мактаб директори томонидан
тасдиқланади. Дарс жадвалида хафта кунлари, фаннинг номи, дарснинг бошланиш вақти, дарснинг
давомийлиги хамда ўқитувчининг Ф.И.О. кўрсатилиши лозим. Дарс жадвали ҳафтасига камида уч
кунга мослаб тузилади. Дарс жадвалини тузишда дарс соатининг давомийлиги жисмоний
ривожланишида нуқсони бўлган ўқувчилар учун 45 дақиқа, психик ривожланишида нуқсони
бўлган ўқувчилар учун 40 дақиқадан иборат бўлиши лозим.
Талимга жалб этилган ўқувчининг қизиқиши ва қобилиятини ҳисобга олиб, ота-оналарнинг
аризасига мувофиқ ўқув режасида кўрсатилган фанларни умумий соатлар миқдоридан ошмаган
ҳолда 1 соатга ўзгартиришга йўл қўйилади. Бундай ўзгартириш мактаб директорининг буйруғига
мувофиқ ўқув режасидаги битта фанни бошқа бир фан билан алмаштириш ҳисобига амалга
оширилади.
“Жисмоний, ақлий, сенсор ёки руҳий нуқсонлари бўлган, шунингдек, узоқ вақт даволанишга
муҳтож бўлган болаларга уйда якка тартибда таълим бериш тартиби тўғрисида”ги низом асосида
жисмоний ривожланишида нуқсони бўлган ўқувчиларга уйда якка тартибда таълим бериш
306
мактабнинг ўқув дастури, психик ривожланишида нуқсони бўлган ўқувчиларга уйда якка тартибда
таълим бериш эса — ақли заиф болалар учун жисмоний, ақлий, сенсор ёки руҳий нуқсонлари
бўлган болалар учун давлат ихтисослаштирилган таълим муассасаларининг ўқув дастури асосида
ташкил этилади.
Дарс ва машғулотлар жараёнида ўқувчиларнинг билими мунтазам равишда баҳолаб
борилади ва бунинг учун хар бир ўқитувчи алохида дафтар юритади. Бахолаш дафтарига сана,
мавзу номи,
Do'stlaringiz bilan baham: |
