Universitetining jizzax filiali "psixologiya" kafedrasi "psixologik trening asoslari"

4.
 
Guruhiy dinamika tushunchasi: treningda guruh rivojlanishining asosiy bosqichlari. Trening 
guruhi huddi miniatyura sahnasiga o'xshaydi. Shunga ko'ra, u barcha ijtimoiy guruhlarga xos bo'lgan 
guruhiy jarayonlarini rivojlantiradi. 
Guruhiy holatda tashkil etilgan treninglar jarayonida albatta, ruhiy zo'riqishlar vududga keladi. 
Bunga sabab trening guruh a'zolari bir birlariga notanish bo'lishi yoki o'z muammolariga 
boshqalarning qarashlari, muammolarini boshqalarga aytish jarayonidagi, tortinchoqlik, uyalish kabi 
holatlarning yuzaga kelishi sabab bo'ladi. Shu payitda trenerning vazifasi shu zo'riqishni iloji boricha 
yumshatishga harakat qilishdan iborat. Buning uchun trener yuqoridagi kabi guruhdagi noqulay 
vaziyatlar vujudga kelmasligi yoki vujudga kelgan noqulay holatlarni bartaraf etishga mo'ljallangan, 
guruh bilan qay usulda ishlash rejasini puxta o'ylab chiqishi kerak, ayniqsa guruhning bir necha 

---

rivojlanish bosqichlari borligini bilishi shart. 
6-Mavzu:GURUHGA PSIXOANALITIK JIHATDAN YONDASHUV(4 soat) 
Reja: 
Reja 
 
1.Bazaviy texnikalar. Maslahatchi psixolog va mijoz o'rtasidagi muloqotning verbal va 
noverbal shakllari. 
2.Psixologik maslahat usullarini aniqlashtirish texnikasi 
3..Psixoanalitik amaliyot rivojlanishining hozirgi tendensiyalari 
1.Maslahatchi psixolog va mijoz o'rtasidagi muloqotning verbal va noverbal shakllari. 
Noverbal aloqa yo'llaridan foydalangan holda maslahatchi quyidagi vazifalarni hal qiladi: 
• mijoz bilan maslahat aloqasini saqlab turish; 
• maslahatchi mijozning noverbal holatini ongli ravishda yoki ongsiz ravishda qabul qila 
boshlaganida, mijozning noverbal ifodasini va hamdardligini kuzatish orqali uning muammolari 
sabablarini tushunish, tahlil qilish va izlash: bir xil pozitsiyani qo'llang, bir xil imo-ishoralar, ovozdan 
foydalaning. va hokazo va shuning uchun mijozlar dunyosiga "ko'nikish"; 
• ularning noverbal ko'rinishini nazorat qilish; 
• mijozga noverbal belgilar tizimi orqali yashirin taъsir ko'rsatish, uning maqsadi-mijozga 
"rahbarlik qilish" va unga har qanday faktlardan xabardor bo'lishga, his-tuyg'ular va his-tuyg'ularga 
munosabat bildirishga yordam berish. 
Noverbal aloqa yo'llarining turlari: 
- ko'z bilan aloqa qilish; 
- yuz ifodalari, yuz ifodasi; 
- tana pozitsiyalari va imo -ishoralari; 
- ovoz; 
- makon va vaqt; 
- pauza. 
Maslahatchi va mijoz o'rtasidagi ko'z aloqasi doimiy va zo'ravon bo'lmasligi kerak.
Ko'z bilan aloqa qilishning quyidagi xususiyatlari mavjud: 
- aloqa davomiyligi doimiy bo'lmasligi kerak, optimal vaqt - maslahatchi bilan mijoz o'rtasidagi 
umumiy muloqot vaqtining 2/3 qismi; 
- maslahatchi va mijozning bir -biriga nisbatan optimal pozitsiyasi - biroz qiyshiq burchak 
ostida; 
- maslahatchi ko'z bilan aloqa qilishda mijozning quyidagi namoyon bo'lish xususiyatlariga 
eъtibor qaratishi va tahlil qilishi kerak: 
_xonadagi har qanday narsalarga mijozning diqqat bilan qarashi; 
_ doimiy pastga, polga, yon tomonga qarabshi, lekin maslahatchiga emas; 
_ mijozning maslahatchiga qaratilgan qiyin, maqsadli va o'xshash nigohi; 
_ "olanglagan", bezovtalanuvchi, notinch nigoh; 
_ har bir vizual aloqada maslahatchining ko'ziga qarash; 
_ ko'zlar qo'l bilan yoplangan holat. 
Yuz ifodalari, mijoz haqidagi asosiy maъlumot manbalaridan biri, shuningdek, maslahatchidan 
mijozga maъlumot uzatishning eng muhim yo'li hisoblanadi. 

---

Maslahatchi eъtibor berishi kerak bo'lgan tananing quyidagi belgilari mavjud: 
• qo'llar va imo -ishoralar, ular ko'pincha ramziy xarakterga ega bo'lib, mijoz yoki ular 
tomonidan amalga oshirilmaydigan muammoning belgisi bo'lishi mumkin; 
• tanangizni manipulyatsiya qilish (mijozda xavotir, ifoda etilmagan his -tuyg'ular va boshqalar 
borligini ko'rsatishi mumkin va ular ko'pincha ongsiz darajada amalga oshadi), masalan: 
- tirnoq, barmoq va boshqalarni tishlash; 
- bo'g'imlarning ezilishi; 
- bir xildagi chayqalish; 
- oyog'ini, barmoqlarini harakatlantirish; 
• imo -ishorada maslahatchi uchun ramziy xabar bo'lsa, mijozning "buyruq signallari": 
- ko'z qisish; 
- barmoq bilan ishora qilish; 
- bosh qimirlatish; 
- yelka qisish va boshqalar; 
- teginish, bu ham do'stona, ham jinsiy xarakterga ega bo'lishi mumkin, shuningdek, teginish 
orqali yordam olish istagini bildirishi mumkin. 
Shuningdek, maslahatchi mijozning teginish aloqalariga qanday munosabatda bo'lishiga eъtibor 
berishi va buni tahlil qilishi kerak. Ko'plab insoniy harakatlar mavjud, ularning har biri maslahatchi 
uchun mijoz haqida maъlum maъlumotlarni olib yurishi mumkin. 
Tana harakatlarining quyidagi turlari ajratiladi: 
- noverbal "so'zlar", yaъni so'zlarni almashtiradigan imo-ishoralar, masalan, qo'l siltash, 
xayrlashishni anglatishi mumkin; 
- kuchaytirish belgilari, yaъni imo -ishoralar va pozitsiyalar, ularning maqsadi - maъlum bir 
so'zning maъnosini kuchaytirish, taъkidlash, shuningdek uning maъnosini aniqroq etkazishga urinish; 
- regulyatorlar, ularning maqsadi og'zaki xabarni to'ldirishdir, masalan, boshini qimirlatish; 
- mijoz tomonidan ongsiz darajada amalga oshirilgan va qoida tariqasida, mijoz to'liq bilmagan 
baъzi his-tuyg'ular, his-tuyg'ularni aks ettiruvchi adapterlar, masalan, mijozning ongsiz tashvish hissi 
uning holatida ifodalanishi mumkin. 
Ovoz, odamlarning o'zaro taъsirining eng muhim vositasi bo'lib, axborot beruvchi bo'lib xizmat 
qiladigan bir qator xususiyatlarni o'z ichiga oladi: 
- ovoz ohanglari, uning yordamida maslahatchi va mijoz bir-birlariga turli xil his-tuyg'ularni, 
kayfiyatlarni etkazishi, shuningdek hozirgi holatni tushunishga yordam berishi mumkin; 
- tez-tez mijozning hozirgi holatini, shuningdek uning xarakteristik xususiyatlari va xulq-
atvorini ko'rsatadigan nutq tezligi, masalan, juda tez surъatlar bilan mijozning ichki xavotirini yoki 
behudalik, odat kabi feъl -atvorinini ko'rsatishi mumkin. Doimiy shoshma-shosharlik, odatiy xatti-
harakatlar shakli sifatida asabiylashishdan darak beradi; 
- ovozning balandligi, hozirgi holati va shaxsiy xususiyatlari haqida maъlumot beradi, 
shuningdek, maslahat makonining maъlum bir kayfiyati va muhitini yoki muammoning o'ziga xosligi 
va ahamiyatini mijoz uchun etkazadi. Masalan, maъlum bir mijozga xos bo'lgan past ovoz o'z-o'zidan 
shubhalanishning ko'rsatkichi bo'lishi mumkin va shu bilan birga, muammo, vaziyat va boshqalar 
haqida gapirganda ovozni pasaytirish, mijozning bu holatga munosabatini ko'rsatishi mumkin. 
Masalan, gaplashganda, mijoz uchun yaqin bo'lgan mavzularda shuhbatlashish; 
- talaffuz, uning ravshanligi, shuningdek, ovozning boshqa parametrlari mijozning muammoga 
munosabati va uning shaxsiyatining namoyon bo'lishining belgisidir. Masalan, tinimsiz talaffuz 
qilish, o'zini, chegaralarini va boshqalarni bilishning pastligini, baъzi iboralarning noaniqligini, 

---

mijozning muammoning baъzi jihatlarini tushunishni istamasligi, hissiy chalkashliklarni ko'rsatishi 
mumkin. 
Maslahatchi o'z ovozini aloqani saqlash vositasi va mijozning ovozini maъlumot manbai 
sifatida ishlatib, quyidagi vazifalarni hal qiladi: 
• mijozning yashirin, ongsiz muammolari, uning holatining haqiqiy sabablari va boshqalar 
to'g'risida maъlumot olish; 
• mijoz bilan aloqani davom ettirish, hamdardlik bildirish, qabul qilish va hk.; 
• mijozga taъsir qilish, ovoz orqali tuzatish: ovozli usul orqali mijozga "qo'shilish", yaъni 
ovozingizni mijozning ovoziga moslashtirish va ovozingizning parametrlarini bosqichma -bosqich 
o'zgartirish; 
• maslahatchining eъtiborini mijozning ovozini bo'yashga qaratib, mijozni uning holati, his -
tuyg'ulari, motivlari va boshqalar haqida xabardor bo'lishga undash. 
Psixologik maslahat uchun makon va vaqt quyidagi parametrlarga ega: 
• masofa saqlash: 
-suhbatdosh jismoniy masofani qisqartirganda, munosabatlarni chuqurlashtirish istagi; 
- suhbatdoshga bo'lgan haqiqiy munosabatning namoyishi - qisqa masofada va to'siq bilan 
qabul qilingan taqdirda, uzoq masofaning yo'qolishi; 
- suhbatdoshning shaxsiy chegaralarini buzish istagi (birining doimiy yondashuvi va boshqasini 
olib tashlash bilan); 
- suhbatdoshlarning optimal masofasi bilan maslahatlashish uchun umumiy xavfsiz muhitni 
shakllantirish; 
• maslahatchi va uning shaxsiyati haqidagi maъlumotlarni mijozga etkazishi mumkin bo'lgan va 
maslahat maydonida ishonch va xavfsizlikni mustahkamlashga hissa qo'shadigan jihozlar va 
uskunalar; 
• kiyim-kechak, umumiy uslub, mijozning shaxsiyati va maslahatchining shaxsiyati haqida juda 
ko'p maъlumotlarni o'z ichiga oladi va ularga bir-birini yaxshiroq tushunishga yordam beradi. 
Maslahatchining noverbal xatti-harakatlari uchun quyidagi qoidalar mavjud. 
- psixologik maslahatlar sohasidagi jismoniy muhitning qulayligi, bunda maslahatchi va mijoz 
bir -biriga visual bogliqligi. 
- maslahatchining ochiq pozitsiyasi, bu mijozni qabul qilishga tayyorligini ko'rsatadi; 
- maslahatchining mijozga nisbatan jismoniy yaqinligi, agar maslahatchi vaqti-vaqti bilan xavf 
ostida bo'lgan narsaga va mijozning o'ziga qiziqish bildirish uchun mijozga yaqinlashsa; 
- maslahatchi ko'z bilan aloqa o'rnatadi, shu bilan uning mijozga bo'lgan qiziqishini taъkidlaydi, 
lekin mijozga ham, yon tomonga qarab turishdan ham qochadi; 
- maslahatchida zo'riqishning yo'qligi va og'zaki bo'lmagan yo'llar orqali uning xotirjamligi va 
hamdardligini ko'rsatish orqali maslahatchi mijozga dam olishga yordam berishi mumkin. 
Nutqni ishlatishga asoslangan mijoz va maslahatchi o'rtasidagi og'zaki aloqa nafaqat maslahat 
aloqasini saqlab qolish, balki butun maslahat jarayoni uchun katta ahamiyatga ega.
Maslahatchi tomonidan maslahat maydonida nutqdan foydalanish quyidagi funktsiyalarni 
bajaradi: 
- maslahat boshlanishida mijoz bilan ishonchli munosabatlarni o'rnatish va qo'llab -quvvatlash; 
- maslahat jarayonining istalgan bosqichida stressni engillashtirish; 
- mijoz juda xafa bo'lganida yoki yig'laganida qo'llab -quvvatlash; 
-mijozni o'zini oshkor etishga, muammoning haqiqiy sabablarini, yaъni ichki rivojlanishga 
undash; 

---

- maslahat jarayonini to'g'ri yo'nalishda olib borish, mijozni to'xtatish, to'xtatish va hk zarur 
bo'lganda; 
- mijozga fikrlarni shakllantirishda yordam berish. 
Verbal aloqani saqlashning quyidagi turlari mavjud: 
• to'g'ridan -to'g'ri bayonotlar, jumladan: 
- maqtov ("Siz shunday qaror qabul qilganingiz uchun zo'rsiz"); 
- rag'batlantirish ("Menimcha, biz buni aniqlay olamiz"); 
- qo'llab -quvvatlash ifodasi ("Sizning ahvolingizni tushunaman"); 
• bilvosita bayonotlar, jumladan: 
- maslahatchi bilan mijoz o'rtasida samimiy va iliqroq aloqaga hissa qo'shib, mijozning ismidan 
foydalanish; 
-Aha-reaktsiya, yaъni qiziqish bildirish, rozilik bildirish va maъqullash uchun "Aha", "Yaxshi", 
"Albatta" so'zlarini ishlatish; 
- mijozning tilidan foydalanish, yaъni maslahatchi har bir aniq mijoz bilan faqat o'ziga xos 
bo'lgan tilda gaplashishi kerak, bu maslahatchi o'z nutqida ishlatadigan so'zlar, tushunchalar va 
taъriflarni maslahatchi tomonidan ishlatilishini anglatadi; 
• mijozning eshituvi, bu quyidagicha bo'lishi mumkin: 
- passiv, maslahatchi mijozni og'zaki bo'lmagan usullarga qiziqishini ko'rsatib, indamay 
tinglasa; 
- faol. 
2.