Университети

Археология фанининг асосий мақсади –
археологик ёдгорликларни 
ўрганиш асосида инсоният томонидан яратилган моддий маданият 
ютуқларинининг узвий тараққиёт жараёнини аниқлаш ва илмий хулосалар 
бериш. (Colin Renfrew, Paul Bahn. Archaeology: Theories, Methods and Practice. 
London. 2004. P. 16-17) 
Археология фанининг вазифалари: 
• 
Инсоният томонидан яратилган моддий-маданиятнинг пайдо бўлиши 
ва ривожланиш босқичларини ўрганади. 
• 
Моддий маданият асосида жамият тараққиётини ўрганади. 
• 
Ҳар бир тарихий даврга хос бўлган тарихий жараёнларни моддий 
маданиятда акс эттиради. 
• 
Археология тарихий фанлар хусусан антропология, этнография билан 
ҳамкорликда одамнинг пайдо бўлиши, ривожланиши ва миграция 
жараёнларини ўрганади.
• 
Жойлардаги археологик экспедицияларни махсус муассасалар: 
археологик тадқиқот институтлари, олий ўқув юртларнинг археология 
кафедралари, санъатшунослик институтлари, музейлар ва шунингдек 
ўлкани ўрганиш тўгараклари ташкил этади.
 
 

---

56 
3.
АРХЕОЛОГИЯ ФАНИ ТАДҚИҚОТ ТУРЛАРИ ВА ИШ УСЛУБИ 
 
Тарихда ҳеч бир нарса, ҳодиса ва воқеа изсиз йўқолмайди. Улар ҳақида 
ёзма манбаларда сақланмаслиги мумкин, лекин моддий маданиятда адбатта 
из қолади. Шуларни топиш, излаш ва изоҳлаш археологлар вазифаси 
саналади. Шу сабабдан археологик тадқиқот ишлари ҳеч қачон 
тугалланмайди, чунки моддий манбаланинг аксарияти ер остида бўлиб, 
уларни топиш мушкул ва ниҳоятда кўп вақт талаб этади. Бугунги кунда 
археология соҳаси ниҳоятда кенгайиб, мураккаблашиб бормоқда.
Археология фани тараққиёти даврида асосан икки тадқиқот тури шаклланди. 
Улар, археология ва сув ости археологияси тадқиқот турларидир. 
 
 
1.
Археология
– (ер усти археологияси) узоқ йиллар давомида ер қарига 
кўмилиб кетган ёдгорликларни қазиб ўрганади. Инсон томонидан яратилган 
турур-жой 
қолдиқлари(шаҳар, 
қишлоқ, 
қалъа, 
карвонсаройлар, 
ибодатхоналар, қўрғонлар ва ҳ. к.), одамлар яшаган ғор ва маконлар, 
манзилгоҳлар, унгирларни ўзининг иш услубида қазиб ўрганади. Унинг иш 
услуби методологик жиҳатдан 3 қисмдан иборат. Улар: 
