Universiteti tabiiy fanlar kafedrasi

MAVZU: TABIIY TUSDAGI FAVQULODDA VAZIYaTLAR VA MUHOFAZA TADBIRLARI


B.B.B texnikasini qo‘llash

№	Mavzu savoli	Bilaman (+ -)	Bilishni hohlayman	Bilib oldim (+)
1.	O‘zbekiston Respublikasi hududida bo‘lishi mumkin bo‘lgan tabiiy ofatlar.
2.	Zilzila va ularda aholining harakatlanishi.
3.	Sel va suv toshqinda muhofaza chora-tadbirlari
4.	Yer surilishi va ko‘chkilar, muhofaza chora-tadbirlari

“Romashka” usuli

Bunda o‘qituvchi oldindan tayyorlangan “Romashka” guli asosi qismiga “Tabiiy tusdagi favqulodda vaziyatlar” deb yozilgan qismini stol ustiga talabalarga ko‘rinadigan qilib qo‘yiladi. Mavzuni bilgan har bir talaba bittadan chiqib “Romashka” gulbandi qismlariga yozilgan to‘g‘ri javob bilan to‘ldirib “Romashka” guli hosil kilinadi. Bu usul talabalarni ko‘rgan narsalarini yaxshi eslab qolishlariga asoslangan.



Keys stadi
1-vaziyat: Nazarbek qishlog‘ida kuchlanishi 6,5 ballga teng keladigan zilzila sodir bo‘ldi. Zilzila oqibatida 22 nafar odamlar jabrlangan, binolarga shikast etgan.
Muammo: Zilzila qanday favqulodda vaziyat ekanligini aniqlang?
1-variant: Zilzila tabiiy, to‘satdan paydo bo‘ladigan ofat. Bu tebranish zilzilani mahalliy turiga kiradi.
2-variant: MSK – 64 shkala bo‘yicha 6 ball bo‘lib, uning belgilari: binolarning engil shikastlanishi, bino devorlariga yoriqlar tushishi, paxsa binolar vayrona bo‘lishi.
3-variant: Zilziladan oldin, zilzila vaqtida va zilziladan so‘ng aholini harakati. Zilzilagacha shaxsni tasdiqlovchi hujjat, batareyali raadiopriyomnik, cho‘ntak fonari, dori-darmonlar qutichasi, qimmatbaho qog‘ozlar tayyor holda turishi, shkaflarga og‘ir buyumlarni qo‘ymaslik, og‘ir shkaflarni devorga mahkamlab qo‘yish, tashkilot va muassasalarda o‘tkaziladigan tadbirlarda ishtirok etish zarur. Zilzila vaqtida binoning birinchi qavatlarida bo‘lsa, darhol tashqariga chiqish, xona ichida bo‘lsa eshik ostonasi, xonaning seysmik burchaklarida, xojatxona, vannaxonalarda turish kerak, lift va zinalardan foydalanish ta’qiqlanadi. Zilziladan keyin vaziyat baholanadi, jabrlangan va bolalarga yordam ko‘rsatiladi, suv, gaz, elektr holati tekshiriladi, ishdan chiqqan bo‘lsa foydalanilmaydi, shikastlangan binolarga ehtiyotkorlik bilan kiriladi, zilzila qaytishiga tayyor turiladi.