Universiteti tabiiy fanlar kafedrasi

3. Mehnatni muhofaza qilish qoidalari, me’yor va yo‘riqnomalarni
buzganlik uchun javobgarlik.
Davlat qonunchiligi mehnat muhofazasi qoida va me’yorlarining buzilishi uchun qat’iy javobgarlik belgilaydi. Hamma vazirliklar, birlashmalar va sanoat korxonalarida mehnat qonunlarining aniq bajarilishini O‘zbekiston Respublikasi Prokuraturasi kuzatadi. Prokuratura umumiy nazorat tartibida tekshirish natijalaridan sanoat korxonalari rahbar xodimlarini xabardor qiladi va mehnat qilish qoidasi buzilishini tezda bartaraf etishni talab qiladi, rahbar xodimlarga ma’muriy chora ko‘rilishini talab qilib, yuqori rahbar xodimlarga murojaat etadi.
Javobgarlik turlari 3 ga bo‘linadi:
1. Ma’muriy javobgarlik – uyaltirish, xayfsan e’lon qilish, vaqtincha yoki butunlay past darajali ishga o‘tkazish, imtiyozlarni cheklash.
2. Jinoiy javobgarlik – O‘zbekiston Respublikasi jinoyat prosessual Kodeksiga binoan olib boriladi. Masalan:
-qoidaning buzilishi baxtsiz hodisaga olib kelsa, bir yilgacha ahloq tuzatish ishlariga yoki ozodlikdan mahrum qilish yoki 5 minimal ish haqi miqdorida jarima yoki ishdan bo‘shatish choralari qo‘llanadi.
-korxonadan chiqayotgan chiqindilar tufayli havo va suv havzalarining ifloslanishi uchun 1 yilgacha ahloq tuzatish ishlariga yoki 5 minimal ish haqi miqdorida jarima to‘lanadi.
3. Moddiy javobgarlik – qonunsiz ravishda ishdan bo‘shatilgan, majburiy ish qoldirgan, kasbiy kasallik tufayli jabrlangan kishiga to‘lanadigan haqni rahbar lavozimidagi xodimdan qisman yoki to‘liq undirib olish.


Nazorat savollari:
1. Mehnat muhofazasi tushunchasini aytib byering
2. Mehnat muhofazasi qonunlarini sanab byering.
3. O‘zbekiston Respublikasida mehnat muhofazasini nazorat qiluvchi tashkilotlarni ayting.
4. Mehnatni muhofaza qilish qoidalari, me’yor va yo‘riqnomalarni buzganlik uchun qanday javobgarlik turlari mavjud?


MarkA. Friend va James P. Kohn
“Mehnat va sog‘liqni muhofaza qilish asoslari”