Universiteti tabiiy fanlar kafedrasi

Bakteriologik shikastlanish o’chog’ida aholining harakati
Bakteriologik qurolning zararli ta’sirining asosini tashkil etuvchi bakterial vositalardan himoya choralarining o’z vaqtida bajarilishi va samaradorligi ko’p jihatdan dushmanning bakteriologik hujumining belgilari qanchalik yaxshi o’rganilganligi bilan belgilanadi. Ba’zi bir kuzatuvlar yordamida quyidagilarni ko’rish mumkin:

• 
  bakteriologik qurol qo’llanilgan hududda tuproq, o’simlik va joylarda suyuqlik tomchilari, engil tutun (tuman) yoki kukunsimon moddalarning bo’lishi;
  
• 
  uchib o’tgan samolyotning orqasidan qoramtir tusli tasma paydo bo’lishi;
  
• 
  ma’lum hududda eng xavfli bakterial vositalarni tarqatuvchi hasharotlar va kemiruvchilar to’planishi;
  
• 
  odamlar va qishloq xo’jalik hayvonlari orasida ommaviy kasalliklarning paydo bo’lishi, shuningdek hayvonlarning ommaviy qirilishi.
  

Agar bakteriologik qurollarni qo’llash belgilaridan kamida bittasi aniqlansa, darhol gazniqobni kiyishingiz (respirator, changdan himoyalovchi matoli niqob yoki paxta-doka bog’ich), iloji bo’lsa, terini himoya qilish va yaqin atrofdagi fuqarolikni muhofaza qilish organiga yoki tibbiy muassasaga xabar berish kerak. SHaxsiy himoya vositalaridan o’z vaqtida va to’g’ri foydalanish bakterial vositalarni nafas olish tizimi, teri va kiyimlarga tushishidan himoya qiladi.
Bakteriologik quroldan muvaffaqiyatli himoyalanish ko’p jihatdan aholining yuqumli kasalliklarga va toksinlar ta’siriga bo’lgan immunitet darajasiga bog’liq.
Immunitetga, birinchi navbatda, tizimli chiniqish, jismoniy tarbiya va sport orqali tanani umumiy mustahkamlash orqali yerishish mumkin; tinchlik davrida ham ushbu tadbirlarni o’tkazish butun aholi uchun qoidaga aylanishi kerak. SHuningdek, immunitetga vaksinalar va zardoblar bilan emlash orqali oldindan amalga oshiriladigan maxsus profilaktika orqali ham yerishiladi.Bundan tashqari, bakterial vositalar tomonidan zararlanganda (yoki zararlangandan keyin) AI-2 shaxsiy dori qutida joylashtirilgan bakteriyaga qarshi vosita №1 dan foydalanish kerak.
Bakteriologik quroldan samarali himoyani ta’minlash uchun epidemiyaga qarshi sanitariya-gigiyena choralari katta ahamiyatga ega. Aholini oziq-ovqat va suv bilan ta’minlashda shaxsiy gigiena qoidalariga va sanitariya-gigiena talablariga qat’iy rioya qilish kerak.
Ovqat tayyorlash va ovqatlanish bakterial vositalar bilan zararlanish ehtimolini istisno qilishi kerak; ovqat tayyorlashda va ovqatlangandan so’ng idishlar dezinfeksiyali yeritmalar bilan yuvilishi yoki qaynatish orqali sanitariya ishlovidan o’tkazish kerak.
Bir vaqtning o’zida dushman tomonidan bakteriologik qurollaridan foydalangan holda ko’pgina yuqumli kasalliklarning paydo bo’lishi sog’lom odamlarga ham kuchli psixologik ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Bu holatda har bir kishining xatti-harakatlari vahimani oldini olishga qaratilgan bo’lishi kerak.
Dushman bakteriologik qurol ishlatganda yuqumli kasalliklar tarqalishining oldini olish uchun tuman va shaharlarning fuqarolar muhofazasi boshliqlarining buyrug’i bilan ob’yektda karantin va observatsiya holati qo’llaniladi. Dushman tomonidan bakteriologik qurollarni ishlatish faktlari shubhasiz aniqlanganda va asosan ishlatilgan patogenlar o’ta xavfli infeksiyalar (vabo, vabo va boshqalar) bo’lgan hollarda karantin joriy etiladi.
Karantin rejimi zararlangan o’choqni atrofdagi aholidan to’liq ajratishni ta’minlaydi va yuqumli kasalliklar tarqalishining oldini olishga qaratilgan. Karantin zonasining tashqi chegaralarida qurolli soqchilar o’rnatiladi, komendantlar va patrullar tashkil etiladi, transport harakati tartibga solinadi.Karantin o’rnatilgan aholi punktlari va ob’yektida mahalliy (ichki) komendant xizmati tashkil etiladi,
Yuqumli izolyator va kasalxonalar, nazorat punktlari va boshqalar qo’riqlanadi.
Karantin e’lon qilingan joylardan odamlarning chiqib ketishi, hayvonlarning olib ketilishi va mol-mulkning olib chiqilishi taqiqlanadi. Zararlangan hududga fuqaro muhofazasi boshliqlari tomonidan faqat maxsus bo’linmalar va transport turlariga kirishga ruxsat etiladi.
Karantin hududida bo’lgan xalq xo’jaligi ishlab chiqarish korxonalari faoliyatini epidemiyaga qarshi talablarni qat’iyan bajargan holda maxsus ish rejimida davom ettiradi. Ish smenalari alohida guruhlarga bo’linadi (ehtimol tarkibda kichikroq bo’lishi mumkin),ular orasidagi aloqa minimal darajaga tushiriladi. Ishchilarni ovqatlanish va dam olishi maxsus ajratilgan binolarda guruhlarga bo’linadi.Karantin zonasida barcha o’quv muassasalari, turli maskanlar, bozorlarda ish jarayoni to’xtatiladi.
Karantin hududida aholi kichik guruhlarga bo’linadi ; agar zarurat bo’lmasa, ularga kvartiralarini yoki uylarini tark etishga ruxsat berilmaydi. Bunday aholi uchun oziq-ovqat, suv va asosiy ehtiyojlarni maxsus guruhlar yordamida etkazib beriladi.
Binoning tashqarisida shoshilinch ishlar olib borilishi zarurati tug’ilganda odamlar shaxsiy himoya vositalarida himoyalangan holatda bo’lishlari kerak. Har bir fuqaro karantin hududida rejimga rioya qilishda qat’iy javobgar hisoblanadi;ularning bajarilishini nazorat qilish jamoat tartibini himoya qilish xizmati tomonidan amalga oshiriladi.
Agar bakteriyaning aniqlangan turi o’ta xavfli bo’lganlar guruhiga kirmasa, kiritilgan karantin zararlanishni tibbiy nazoratini davolash va profilaktika choralarini ta’minlaydigan observatsiya (kuzatuv) bilan almashtiriladi. Kuzatuv vaqtida izolyatsiyani cheklovchi choralar karantinga qaraganda ancha jiddiyroq hisoblanadi.
Bakteriologik shikastlanish o’chog’ida aholiga shoshilinch profilaktika choralarini ko’rish ustuvor tadbirlardan biri hisoblanadi.Bunday muolajalarni muassasaga biriktirilgan tibbiy xodimlar,tuman tibbiyot xodimlari, shuningdek, tibbiyot bo’limlari xodimlari tashkillashtiradilar. Har bir sanitar drujina bo’linmasiga ko’cha, blok, uy yoki sexning bir qismi biriktirilib, sutkada 2-3 maxal sanitar drujinachilar tomonidan aholi, ishchi va xizmatchilargatibbiy preparatlarberiladi. Kasallanishni oldini olish uchun profilaktik va terapevtik ta’sir ko’rsatadigan keng spektrli antibiotiklar va boshqa dorilar qo’llaniladi.
AI-2 birinchi tibbiy yordam dori qutichasi bo’lgan aholi o’ziga profilaktika choralarini o’tkazishadi.
Shuni esda tutish joizki, antibiotik, zardob va boshqa dorilarni o’z vaqtida qabul qilish nafaqat qurbonlar sonini kamaytirishga, balki yuqumli kasalliklar o’choqlarini tezda yo’q qilishga ham yordam beradi. Karantin va kuzatuv hududlarida zararsizlantirish, ya’ni dezinfeksiya, dezinseksiya va deratizatsiya chora-tadbirlari tashkillashtiriladi. Karantin va kuzatish hududida o’tkazilayotgan chora-tadbirlar bilan bir qatorda bemor odamlar va hatto kasallikka shubhali shaxslar ham aniqlanadi.Kasallik belgilari orasida isitma, sog’lig’ining yomonlashuvi, bosh og’rig’i, toshma va boshqalarni ko’rish mumkin.
Tibbiy xodimlar ushbu ma’lumotlarni uy egalari orqali bilib, bemorlarni izolyatsiya qilish va davolash choralarini ko’rish uchun darhol tuzilma komandiri yoki tibbiy muassasaga xabar berishadi.Bemor maxsus yuqumli kasalliklar shifoxonasiga yuborilgandan so’ng, uyi va kiyimlari dezinfeksiya qilinadi. Bemor bilan aloqada bo’lganlar sanitar ishlovdan o’tkazilib, izolyatsiya qilinadi (uyda yoki maxsus xonalarda). Bemorni kasalxonaga yotqizish imkoniyati bo’lmasa, u uyda izolyatsiya qilingangan holda oila a’zolaridan biri uniparvarish qiladi. Bemor idishlarini, sochiqni, sovunni, choyshabi alohidalangan holda foydalanish kerak. Ertalab va kechqurun bir vaqtning o’zida bemorning harorati o’lchanib, sanasi va vaqtini ko’rsatadigan maxsus harorat varag’ida qayd etiladi. Ovqatlanishdan oldin bemorning qo’llarini yuvish va og’iz hamda tomoqni chayish, yertalab va kechasi yotishdan oldin tishlarini yuvish va cho’tkalashga yordam beriladi.
Og’ir bemorlarni yuzini nam sochiq bilan, ko’zlar va og’iz bo’shlig’ini 1-2% borat kislotasi yeritmasi yoki sodali suv yeritmasi bilan artish kerak.
Bemorni davolashda ishlatiladigan sochiqlar dezinfeksiya qilinadi, qog’oz salfetka va tamponlar yoqiladi. Yotoq yaralarini oldini olish uchun bemorning yotog’ini tuzatish va uning holatini o’zgartirishga yordam berish kerak. Kuniga kamida ikki marta, bemor yotgan xonani dezinfeksiyalovchi yeritmalar yordamida zararsizlantirish, xona havosini almashtirish va nam tozalash kerak. Bemorni parvarishlovchi paxta - doka bog’ich bilan himoyalangan bo’lishi, oq xalat (yoki tegishli kiyim), qo’lqop, maxsus profilaktika uchun zararsizlantiruvchi vositalar yordamida zararsilantirish, qo’llarining tozaligi va tirnoqlarining olinganligiga diqqat bo’lishi kerak.
Bemorning choyshablari, idishlari va boshqa buyumlari bilan har bir aloqadan keyin qo’llarni yuvish va ularni 3% lizol yeritmasi yoki 1% xloramin yeritmasi bilan dezinfeksiyalash kerak. Bundan tashqari, sochiqni bir uchi dezinfeksiyali yeritma bilan namlangan bo’lishi kerak.