263
2-расм. Катализатор намуналарининг ИҚ-спектрлари: 1- ЮКЦ-26/Al
2
O
3
;
2- Cu-Zn-ЮКЦ-26/Al
2
O
3
; 3- Cu-Zn-ЮКЦ-26/Al
2
O
3
500
о
С да ва 4-750
о
С да
сув буғлари билан ишлов берилган
2-расмда Cu-Zn-ЮКЦ-26/Al
2
O
3
сув буғи билан юқори ҳароратли
ишлов
беришгача ва кейинги кристалл структураси тадқиқотлари бўйича ИҚ-
спектроскопия усули орқали олинган маълумотлар келтирилган. Дастлабки
ЮКЦ-26/Al
2
O
3
спектрида 720-780 см
-1
соҳада ютилиш чизиқлари аниқланган,
улар алюминий аторофида тетраэдрик қуршовга эга Al-O боғини
тавсифлайди. La ва Zr билан модификация қилинган (2-спектр) ЮКЦ-
26/Al
2
O
3
цеолитли катализатор ҳолатида чизиқларниг 795,5 дан 786,9см
-1
гача
силжиши содир бўлади, бу цеолит таркибида гетереатомлар пайдо бўлишига
ишора қилади. Cu-Zn-ЮКЦ-26/Al
2
O
3
катализаторни сув буғи билан 500
℃
да
ишлов бериш бу чизиқнинг қисқа тўлқинлар томон 790,3 см
-1
гача
силжишига (3-спектр), катализаторни сув буғи билан 750
℃
да ишлов бериш
эса бу чизиқнинг яна каттароқ 804,7 см
-1
гача силжишига олиб келади (4-
спектр). Ютилиш чизиғининг шундай силжиши тетраэдрик конфигурацияда
алюминий атомлари сонининг камайишига ва қолган алюминийнинг
координацион сони ортишига ишора қилади. Бунда цеолит каркасининг 450
ва 550 см
-1
даги структур тебранишлари соҳасидаги
деформацион тебра-
нишлар интенсивлиги ва ютилиш чизиғи ҳолатининг сезиларли ўзгаришлари
аниқланмади. Шундай қилиб, катализаторларни сув буғи билан ишлов бериш
деаюминланишга олиб келади, бунда қолган алюминий қисман
тетраэдрик
қуршовини йўқотади.
Хулоса ўрнида, диметил эфирни олефинларга ўзгариши модификация
қилинган цеолитли катализатори каталитик ва
кислотали хоссаларига фаол
элемент табиати жиддий таъсир кўрсатади. Қуйи олефинларнинг ҳосил
бўлиш селективлиги умумий кислоталикнинг пасайишида ўртача кучдаги
кислотали марказларнинг кучли кислотали марказларга нисбати бўйича
улуши ортишига симбат равишда ўзгаради. Шундай қилиб, ўртача кучдаги
кислотали марказлар этилен ва пропилен ҳосил бўлиши каталитик актларида
қатнашади, ДМЭ конверсияси эса барча кислотали марказларда рўй беради.
ЮКЦ-26 нинг постсинтетик юқори ҳароратли
ишлов берилиши,
катализаторни 500
℃
да сув буғи билан юқори ҳароратли ишлов бериш унинг
барқарорлиги сезиларли ортишига олиб келади.
Хомашёда сув буғининг бўлиши цеолитли катализаторлар каталитик
хоссаларига турлича таъсир қилади. Демак, Cu-Zn-ЮКЦ-26/Al
2
O
3
катализатор учун сув буғи унинг барқарорлиги ва селективлигини оширади,
264
Zn-ЮКЦ-26/Al
2
O
3
учун эса қуйи олефинлар бўйича
селективлик кескин
тушади ва реакция маҳсулотларида катта миқдор метанол учрайди.
Хомашё сифатида оксигенатларнинг сув буғи билан мувозанатли
аралашмасидан фойдаланганда реакция маҳсулотларида
этилен улуши
ортади.
Do'stlaringiz bilan baham: