Universiteti fizika-matematika fakulteti

Oziq – ovqat mahsulotlarining mineral moddalari va ularning chegaralangan miqdorlari. Odamlar va hayvonlar organizmida D.I.Mendeleev Davriy jadvali elementlarining aksariyat qismini uchratish mumkin. Inson suyaklarining deyarli 2/3 qismi mineral tuzlardan iborat. Ular iste‘mol qilingan oziq – ovqat mahsulotlari hisobidan tashkil topgan.

Oziq – ovqat mahsulotlarining mineral elementlarini ularning manbalaridagi miqdorlariga qarab makro- va mikroelementlarga bo‗linadi. Makroelementlarga kislorod, azot, kal‘siy, fosfor, kaliy, natriy, oltingugurt, xlor kabilar, mikroelementlar guruhiga esa magniy, temir, margumush, mis, yod, kobalt, rux, stronsiy, molibden va shu kabilar kiradi.

Har bir elementga bo‗lgan organizmning talabi bor. Qaysi element o‗zining manbalarida qancha ko‗p bo‗lsa, unga bo‗lgan talab ham shuncha katta, manbalarida qancha kam bo‗lsa, unga bo‗lgan talab ham shuncha kichik bo‗ladi.

Go‗shtlarda fosfor, kaliy va temir elementlarining ulushlari nisbatan ko‗p bo‗ladi. Bundan tashqari go‗sht mahsulotlarida ruh, mis, kobalt kabi mikroelementlar bor.

Sutdagi mineral tuzlarning o‗rtacha umumiy miqdori 0,7 – 1,0 % ni tashkil qiladi. Baliqlardagi mineral moddalar miqdorlari 1,0 % dan (sazan) 1,4 % gacha (okun balig‗i) bo‗ladi. Baliq ikrasi mineral tuzlarga eng boy mahsulot hisoblanadi, undagi mineral moddalar miqdori 5,4% dan 13,8% gacha bo‗lishi mumkin.

Odam organizmi uchun har bir mineral moddaga nisbatan me‘yorlar ko‗rsatkichi o‗rnatilgan. Ularning taomlar tarkibidagi miqdori shu me‘yorlardan kam bo‗lmasligi lozim. Ba‘zi bir o‗zgaruvchan valentli xususiyatiga ega bo‗lgan mikroelementlar me‘yoridan ko‗p bo‗lganda organizmga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. Shuning uchun ularning ba‘zi bir mahsulotlardagi maksimal miqdorlari chegaralanadi.

3.