Universiteti b. A. Bahritdinov s. A. Zokirova

h am   ajralib  turadi.
M ineral 
0
’g ’itlar  ish la b   ch iq a r ish   u c h u n   ru d a s iz   q a z ilm a la r   o r a s id a n   x o m  
a s h y o   zaxiralari  k atta  a h a m iy a tg a   e g a .  F o sfo r it  r esu rsla rin in g   k atta  q ism i  v a  
q a z ib   ch iq a rilish i  A Q S H ,  M a ro k a sh ,  R o s s iy a   v a   Xitoydir.  Bu  x o m   a s h y o   turi 
resu rsla ri  Q o zo g M sto n ,  T u n is,  lo rd a n iy a ,  Isroil,  JA R ,  B raziliya,  N au ru  o rolid a 
ta la y g in a .  Kaliy tuzlari  qatlam lari  fa q a t  bir n e c h a   d avla tla rd a   u ch rayd i,  sh u la rd a n  
R o s s iy a ,  K a n a d a ,  G F R ,  F ra n siy a ,  A Q S H ,  B e lo r u s siy a n i  a y tish   m um k in .
Q a zib   c h iq a r is h   m iqdori  v a   m in eral  r esu rsla rd a n   fo y d a la n is h d a g i  o ’z g a r is h - 
lar  x a lq a r o   s a v d o - s o t i q d a   n a f a q a t   k o ’p g in a   d a v la tla r n in g   ijtim o iy -iq tis o d iy  
h o la tig a   t a ’sir  e ta d i,  balki  g lo b a l  x arajatlarga  e g a   blib,  ja h o n d a   bu tu n   r es u r s 
holatini b elgilayd i.  B orish  qiyin  b  lg a n   rayonlard a g e o lo g ik  qidirish  ishlari  k u ch a y - 
tirilm oqda,  resu rsla rn i  s a q la y   o la d ig a n   te x n o lo g o y a la r   v a   ikkinchi  m arta  b  la- 
d ig a n   x o m a s h y o d a n   fo y d a la n is h   u slu b i  q o ’llab  k e lin m o q d a ,  m u q o b il  e n e r g e -  
tika  m a n b a la rid a n   fo y d a la n ilm o q d a   v a   h.k.  Bu  harakatlar  m in eral  resu rsla rin in g  
ya q in   k ela ja k d a   y  q o lis h   h a q id a g i  fikrlami  o ’zg a rtirish g a   olib  keldi.
“Zaxiralar”  tu s h u n c h a si  a n c h a    zgaru vch an .  Ularning  miqdori  fan   v a   texnika 
ta r a q q iy o ti  j a r a y o n id a    z g a r a d i,  s h u   ju m la d a n   y a n g i,  q a z is h   q iyin   b o ’lg a n  
qazilm alam i,  konlarda  b arch a  qidirish  v a   tayyoriash  shilarini  olib  borish.  Ko’pgin a 
rivojlanayotgan davlatlar uch u n  m ineral resurslar zaxiralari kam  oY gan ilgan  hududlar 
uch u n  x o s  narsa.  F a q a t 50-yillardan b o s h la n g a n  davr ichida ja h o n d a  topilgan foydali 
qazilm alar zaxiraning  8 0   foizi  rivojlanayotgan  davlatlarga  t g ’ri  keladi.
K on tin en tal  s h e lf   b a g ’rida  (n e ft  v a   g a z   k on larid an   ta sh q a r i)  k o ’p lab   turli 
m e ta lla m in g   s a n o a ti t o ’p lam i  bir jo y d a   y ig ’ilgan A vstraliya,  K a n a d a , A Q S H ,  Chili, 
Y ap o n iy a   v a   b o s h q a   m a m la k a tla rn in g   qirg’oq larid a  tem ir,  m is,  nikel,  q a la y   v a  
b o s h q a   m in e r a lla r   q a z ib   c h iq a r is h   u c h u n   d e n g i z   s h a x t a la r i  is h l a m o q d a .  
M uhim laridan  biri  M a ia y z iy a ,  M y a n m a ,  In d o n e z iy a ,  T ailan d  q irg’o g ’id a  q a la y  
so ch m a la ri; A Q S H   (A ly a sk a ) Tinch o k e a n i qirg’o g id a  -  oltin so c h m a la r i, A vstraliya,