Universiteti amaliy matematika va intellektual texnologiyalari fakulteti

 
 

---

~ 24 ~ 
MASSIVLAR 
Bu qismda dasturdagi ma'lumot strukturalari bilan tanishishni boshlaymiz. Dasturda ikki 
asosiy tur ma'lumot strukturalari mavjuddir. Birinchisi statik, ikkinchisi dinamikdir. Statik 
deganimizda hotirada egallagan joyi o'zgarmas, dastur boshida beriladigan strukturalarni 
nazarda tutamiz. Dinamik ma'lumot tiplari dastur davomida o'z hajmini, egallagan hotirasini 
o'zgartirishi mumkin. Agar struktura bir hil kattalikdagi tiplardan tuzilgan bo'lsa, uning nomi 
massiv (array) deyiladi. Massivlar dasturlashda eng ko'p qo'laniladigan ma'lumot tiplaridir. 
Bundan tashqari strukturalar bir necha farqli tipdagi o'zgaruvchilardan tashkil topgan bo'lishi 
mumkin. Buni biz klas (Pascalda record) deymiz. Masalan bunday strukturamiz ichida odam 
ismi va yoshi bo'lishi mumkin. Massivlar hotirada ketma-ket joylashgan, bir tipdagi 
o'zgaruvchilar guruhidir. Alohida bir o'zgaruvchini ko'rsatish uchun massiv nomi va kerakli 
o'zgaruvchi indeksini yozish mumkin. 
Massiv bu bir tipli nomerlangan ma'lumotlar jamlanmasidir. Massiv indeksli o’zgaruvchi 
tushunchasiga mos keladi. Massiv ta'riflanganda tipi, nomi va indekslar chegarasi 
ko’rsatiladi. Massiv indekslar har doim 0 dan boshlanadi. Bir o’lchovli massivlarga 
matematikada vektor tushunchasi mos keladi. Ikki o’lchovli massivlarga matematikada 
matritsa tushunchasi mos keladi. Uch o’lchamli massiv esa fazodagi holatni tushunish 
mumkun, undan katta o’lchamli massivlar esa tasavurga sig’maydi. C# tilida xar xil turdagi 
massivlar e’lon qilish mumkundir. Misol uchun int (butun sonlar), char (belgilar), double 
(haqiqiy son), string (satrlar) turdagi massivlarni e’lon qilish mumkundir. C# tilida massivlar 
quydagicha e’lon qilinadi. Misol uchun: Bir o’lchovli massivlar: int [ ] a=new int [100]; (bu 
yerda int massiv turi “a” massiv nomi 100 soni massiv elementlar soni). char [ ] a=new int 
[1000]; (bu yerda char massiv turi “a” massiv nomi 1000 soni massiv elementlar soni). string 
[ ] a=new int [1000]; (bu yerda string massiv turi “a” massiv nomi 1000 soni massiv 
elementlar soni). double [ ] a=new int [1000]; (bu yerda double massiv turi “a” massiv nomi 
1000 soni massiv elementlar soni). Ikki o’lchovli massivlar: int [,] a=new int [n,m]; (bu yerda 
int massiv turi, “a” massiv nomi, n matritsa ustunlar soni, m qatorlar soni). char [ ] a= new 
int [n,m]; (bu yerda char massiv turi, “a” massiv nomi, n matritsa ustunlar soni, m qatorlar 
soni). string [ ] a= new int [n,m]; (bu yerda string massiv turi, “a” massiv nomi, n matritsa 
ustunlar soni, m qatorlar soni). double [ ] a=new int [n,m]; (bu yerda double massiv turi, “a” 
massiv nomi, n matritsa ustunlar soni, m qatorlar soni). Qolgan o’lchamli massivlar ham shu 
tartibda e’lon qilish mumkun. E’lon qilinga massivga o’zimiz Console oydan qiymat yoki 
ma’lumot kiritishimiz ham mumkun yoki Random sinfi yordamida ham ihtiyoriy tarzda 
qiymay yoki ma’lumot qabul qilishi ham mumkun.