Universal gatlarning strukturasi

To‘g‘ri burchakli koordinatalar tizimi

To‘g‘ri burchakli koordinatalardan foydalanish sxemasi 2.5-rasmda tasvirlangan.

Burchaklar x o‘qining musbat yo‘nalishidan boshlab soat strelkasining yurishi bo‘yicha sanaladi. Har qanday M nuqtaning holati bu tizimda tegishli belgilarli x va u koordinatalar bilan aniqlanadi.

2. Qutbiy koordinatalar tizimi

Qutbiy koordinatalar tizimidan foydalanish sxemasi 2.6-rasmda tasvirlangan.

2.6-rasm. Qutbiy koordinatalar tizimi

O – qutb

OX – qutb o‘qi (meridian)
Har qanday punktning holatini r(d) radius va Θ burchak bo‘yicha aniqlash mumkin.

2. Zonal koordinatalar tizimi

Zonal koordinatalar tizimi to‘g‘ri burchakli koordinatalarni Gauss-Kryuger proeksiyasida aniqlash uchun qo‘llaniladi. Er yuzasi har biri 6ºli kenglikli 60 ta zonaga bo‘lib chiqiladi. Madomiki x abssissalari

ekvatordan qutblar tomon sanalar ekan, shimoliy yarim sharda joylashgan Rossiya hududi uchun ular doim musbat bo‘ladi. Ordinatalar esa nuqta o‘q meridianga nisbatan qaerda joylashganiga qarab, har bir zonada ham musbat, ham manfiy bo‘ladi (g‘arb -; sharq +).
Ishlashda qulay bo‘lishi uchun har bir zona ichida ordinatalarning manfiy qiymatlaridan qutulish zarur. Zonaning o‘q meridianidan eng chetki meridianigacha bo‘lgan masofa hatto zonaning eng keng joyida ham
≈330 km. Lekin hisob-kitoblar uchun kilometrlarning yaxlit soniga teng masofani olish qulayroq. SHu maqsadda zona o‘q meridianining ordinatasi 500 km ga teng deb shartlanilgan. Har bir zona uchun koordinata boshi sifatida x=0 km, u=500 km koordinatalarli nuqta qabul qilinadi (2.7- rasm). Madomiki nuqtalarning bir xil koordinatalari 60 ta zonadan har birida takrorlanishi mumkin ekan, ushbu punkt joylashgan zonaning raqami ko‘rsatilishi kerak (u koordinata ko‘rsatilganda).


2.7-rasm. Zonal koordinatalar tizimi

7-zona misoli:

^XA ^{= 6136000 m., X}V ^{= 4200000 m. U}A ^{= 7316000 m., U}V ^{= 7630000 m.}

3.