10.8.3-жадвал. Ишлаб чикариш харажатлари ва махсулот чикишини хисобга олиш дафтари
-
Сана
|
Хўжалик
муомаласи, хужжатнинг тартиб раками
|
Муомала мазмуни
|
Кирим, сўм
|
Чиким, сўм
|
микдор
|
сумма
|
микдор
|
сумма
|
1.01.
2002 й.га колдик
|
1-Ем-хашак сарфлаш ведо- мости ва к.к.
|
Беда пичани сарфи
|
123.340
|
-
|
-
|
-
|
10.8.4-жадвал. Асосий воситалар ва мулкларни хисобга олиш дафтари
Асосий воситалари счёти 200_ йил учун
1 бино-иншоот ва техниклар
-
№
|
Ёзув асоси (хўжалик муомаласи,хужжат- нинг тартиб раками)
|
Номи
|
Микдори
|
Киймати,
сўм
|
Эслатма
|
1.
|
1.01 га колдик
|
Ферма биноси
Трактор Т28х4
Прицнп ва к.к.
|
1
1
1
|
641000
42000
96000
|
|
Жами:
|
к
|
1157000
|
Асосий пода. Чорва моллари тури ва гурухи
согин сигирлар
-
Ёзув
санаси
|
Хўжалик
муомаласи,
хужжатнинг
тартиб раками
|
Мазмуни
|
Кирим
|
Чиким
|
бош
|
тирик вазим, кг
|
киймати, сўм
|
бош
|
тирик вазим, кг
|
киймати, сўм
|
1.01.га колдик
|
|
|
64
|
20480
|
7000000
|
-
|
-
|
-
|
8.11
|
№2 шартнома ва х.к.
|
Хисобдан чикарилиб бокувга кўйилди
|
-
|
-
|
-
|
1
|
310
|
64600
|
10.8.5-жадвал. Ёш моллар ва паррандалар тури. Бузоклар.
-
Ёзув
санаси
|
Хўжалик
муомаласи,
хужжатнинг
тартиб раками
|
Мазмуни
|
Кирим
|
Чиким
|
бош
|
тирик вазим, кг
|
киймати, сўм
|
бош
|
тирик вазим, кг
|
киймати, сўм
|
1.01.2002га колдик
|
41
|
4920
|
420000
|
-
|
-
|
-
|
10.8.6-жадвал. Шартномаларни, жўнатиладиган ва келиб тушадиган хужжатларни
рўйхатга олиш дафтари
-
№
|
Шартнома тузилаётган, хужжат жўнатилаётган (келган) ташкилот номи, манзили
|
Ни учун
|
Амал килиш муддати
|
Эслатма
|
|
|
|
|
|
Мисол: Янги ташкил килинган «Нур» фермер хўжалигининг 1 январ 2000 йилга баланси куйидагича.
Баланс (7-жадвал) маълумотларидан кўринадики «Нур» фермер хўжалигида фаолият бошлаш учун 1 январ 2002 йилга жами 10052,0 минг сўмлик маблаги мавжуд.
10.8.7-жадвал. Баланс.
«Нур» фермер хўжалиги 1.01.200_йил (минг сўм).
Актив Пассив
-
Счёт
№
|
Баланс моддалари
|
Йил бо-шига
|
Йил охи-рига
|
Счёт
№
|
Баланс моддалари
|
Йил бо-шига
|
Йил охи-рига
|
0100
|
Асосий воситалар
|
8157,0
|
-
|
8510
|
Устав капитали
|
6050,0
|
-
|
1000
|
Материаллар
|
43,0
|
-
|
6010
|
Кредиторлар
|
2,0
|
-
|
1100
|
Ёш моллар ва паррандалар
|
420,0
|
-
|
6910
|
Банк кредитлари
|
4000,0
|
-
|
2010
|
Асосий ишлаб чикариш
|
6,0
|
-
|
|
|
|
|
5110
|
Хисоб-китоб счёти
|
1426,0
|
-
|
|
|
|
|
|
Баланс
|
10052,0
|
-
|
|
Баланс
|
10052,0
|
|
Шундан 6050,0 минг сўми фермер хўжалиги эгаси (Айтбоев Г.К.)нинг ўз хусусий капитали , 2,0 минг сўм кредитор карз ва 4000,0 минг сўми эса банкдан олинган карз(пассивда). Энди «Нур» фермер хўжалиги фаолият килиш учун етарли маблагга эга. Лекин, шу маблаг (10052,0 минг сўм)нинг 6050,0 минг сўми ўз маблаги, 4002,0 минг сўми эса карз эканлигини тадбиркор эътиборидан чикармаслиги лозим.
Демак, корхона маблаглари балансининг актив томонида, шу маблагларнинг вужудга келиш манбалари эса пассив томонида кўрсатилиб, маълум муддатга фермер хўжалигининг ахволини ифодалайди. Баланс маълумотларидан хўжаликнинг кандай маблагларга эга эканлиги ва шу маблагларнинг кайси манбалардан пайдо бўлганлигини, яъни ўз маблагими ёки карз эканлигини кўриш мумкин. Бундан ташкари асосий хисобот бўлиб хам хисобланади.
Шундан сўнг «Нур» фермер хўжалиги фаолият бошлади ва унда январь ойи давомида куйидаги хўжалик муоммалари содир бўлган. Бу муамолар тегишли дастлабки хужжатлар билан расмийлаштирилиб, рўйхатга олинди (8-жадвал), ва хоказо.
10.8.8-жадвал. «Нур» фермер хўжалигида содир бўлган хўжалик муомалалари бўйича тузмаган проводкалар
-
№
|
Муомала мазмуни ва асос бўлувчи дастлабки хужжатлар
|
Сумма
|
Счётлар богланиши
|
Дт
|
Кг
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
1.
|
Беда пичани сарфланади. 20ц. 1-Ем хашак сарфлаш ведомости
|
12340
|
2010
|
1060
|
2.
|
Бир бош сигир асосий подадан хисобдан чикарилиб, бокувга кўйилди. 12.01.2002 й. №2 Далолатнома.
|
64600
|
1120
|
0171
|
3.
|
7.10.15.18.20. ва 26 январь кунлари ахолига сотилган сут учун кассага накд пул кирим килинди(касса кирим ордери)
|
42000
|
5110
|
9010
|
4.
|
Шу кунлари кассага кирим килинган даромадлар банкдаги хисоблашув счётига топширилди (пул топширганлик тўгрисидаги патта (квитанция) нусхаси ва банк кўчирмаси)
|
42000
|
5110
|
5010
|
5.
|
Электр таъминоти ва коммунал хизматлар (28,01) учун тегишли идораларнинг счётлари тўланди(тулов топширигининг нусхаси ва банк кўчирмаси)
|
2400
|
6010
|
5110
|
6.
|
29.01. Иш хаки хисоблаш ведомости (В-8 шакл)га асосан хисобланган иш хаки суммаси ушланди:
а) нафака фондига ажратма (2,5%)
б) даромад солиги (ставка бўйича)
в) касаба уюшмаси бадали (1,0%)
|
66000
1650
22885
660
|
2010
6710
6710
6710
|
6710
6520
6410
6520
|
|
Жами:
|
25195
|
6710
|
-
|
7
29,0
1
|
Иш хаки суммасига нисбатан ажратмалар хисобланади
а) касаба уюшмаси (федерациясига) (1,2 %) б) бандлик фонди (биржа)га 1,5 %
в) ижтимоий сугурта фондига 37, 3 %
|
792
990
24618
|
2010
2010
2010
|
6520
6410
6520
|
|
Жами:
|
26400
|
2010
|
-
|
|
Хаммаси:
|
51595
|
|
|
8.
|
Юкорида хисобланган соликлар, сугурта органларига ажратмалар ва бошка карзлар хисоблашув счётидан ўтказилади (тулов топширигининг нусхаси ва банк кўчирмаси)
|
|
|
|
9.
|
Иш хакидан ушланган суммалар:
А) касаба уюшмасига 1,0%
Нафака фондига ажратма 2,5%
Даромад солиги (ставка бўйича)
|
660
1650
22885
|
6520
6520
6410
|
5110
5110
5110
|
Жами:
|
25195
|
-
|
5110
|
|
Хаммаси:
|
51595
|
-
|
-
|
9
3
02
|
Банкдаги хисоб-китоб счётидан касса-
га олинди (чек, касса кирим ордери,
банк кўчирмаси:
-иш хаки бериш учун
-хизмат сафари учун
|
40805
1250
|
5010
5010
|
5110
5110
|
|
Жами:
|
42055
|
5010
|
5110
|
10.
|
Кассадан берилди (тулов ведомости, касса чиким ордери):
-иш хаки
-хизмат сафари учун Аллаяров к.га
|
40805
1250
|
6710
4420
|
5010
5010
|
|
Жами:
|
42055
|
-
|
5010
|
Йил бошида ёки корхона фаолият бошлаган вактида дастлабки балансга асосан «Хўжалик муомалаларини хисобга олиш дафтари» (Т-1 шакл)га барча мавжуд маблаглар ва манбалар бўйича тегишли счётлар очилиб, уларга балансдаги счётлардан колдиклар ўтказилади. Сунгра ой давомида содир бўлган хўжалик муомалалари тегишли дастлабки хужжатларда расмийлаштирилиб, хар бир муомала мазмунига караб ушбу дастлабки хужжатларда олдиндан счётлар алокаси белгиланади. Шундан сўнг Т-1 шаклининг 3-«Муомала мазмуни» деган графасида ой ва шу ойда содир бўлган барча хўжалик муомалалари позицияли усул билан хронологик тартибда (муомаланинг содир бўлишига караб кетма-кет) ёзиб борилади. Шу билан бирга дафтарнинг «Сумма» графасида килинган хар бир муомала суммаси икки ёклама ёзув усули билан бир вактнинг ўзида маблаглар ва манбаларнинг тегишли турларини хисобга олиш учун мўлжалланган счётларнинг «Дебет» ва «Кредит» графаларида хам акс эттирилади.
Фермер хўжаликларида мехнат хаки бўйича ходимлар билан хисоблашувлар, даромаддан бюджетга тўланадиган соликлар хамда сугурта органларива бошка фондларга ажратмаларни хисобга олиш учун «Иш хакини хисобга олиш ведомости» (В-2 шакл) юритилади. (9-жадвал).
Ведомостда иш хаки ва унга кўшимча хисоблаш, даромад солиги, нафака фондига ажратма, алимент, касаба уюшмасига ажратма каби иш хакидан ушланиб, хамда иш хаки суммасига нисбатан хисобланиб бюджет ва сугурта органларига ўтказиладиган суммалар хисоб-китоб килинади. Суммалар жамланиб, текширилгандан сўнг бевосита ведомостда, олдиндан прводка тузилади ва тегишли (Т-1) шаклга ўтказилади. Бунда 3-«Муомала мазмуни» графасига «В-8 шакл-Иш хаки хисобланган ведомостига асосан» деб ёзилиб хисобланган, кўшилиб хисобланган ва ушланган суммаларнинг хар бир тури бўйича номма-ном алохида катор билан тегишли суммалари ўтказилади. Сўнгра ведомостнинг шу бетига «суммалар Т-1 шаклга ўтказилади» деб ёзилади ва шу кунги сана билан бухгалтер имзо кўяди.
Маълумки, бозор иктисоди шароитида бюджетга тўланадиган соликлар, сугурта органларига ва бошка бюджетдан ташкари органларга ажратмалар турлари кўпаяди, хамда уларнинг мейёри (ставкаси) ўзгариб хам туради. Уларнинг хисобланиши, тўланиши (ўтказилиши)ни ва ой охирига карз бўлиб колаётганини турлари бўйича акс эттириш ва назорат килиб бориш учун «Бюджет, сугурта хамда бошка дебитор ва кредиторлар билан хисоблашувлар» ведомости (10-жадвал) очиш максадга мувофикдир.
Ой охирида маблаглар ва уларнинг манбаларини хисобга оладиган барча счётларнинг дебет ва кредит оборотлари жамланади. Барча счётлар бўйича дебат ва кредит оборотларининг алохида жами 4-графадаги суммалар жамига тенг бўлиши керак. Бу тенгликдан суммаларнинг счётларда тўгри акс эттирилганлигига ишонч хосил килинади ва охирига, яъни кейинги ойнинг 1-санасига колдик чикарилади.
Ушбу чикарилган колдиклар текширилиб, тўгрилигига ишонч хосил килинганидан сўнг кейинги ойнинг 1-санасига (бизнинг мисолимизда 1 февралга баланс тузилади). Бунинг учун чикарилган колдиклар тегишли счётлар бўйича «дебет» графасидагилари баланснинг «активи»га, «кредит» графасидагилари «пассив»га ўтказилади.
Демак, хисобнинг соддалаштирилган шкалида баланс тузиш бевосита «Хўжалик муомалаларини хисобга олиш дафтари» (Т-1 шакл) оркали амалга оширишлар экан. Кейинги ойларда хам хисоб юритиш шу тартибда давом эттирилаверади.
Баланс хисоботи фермер хўжаликларида асосий хисобот шаклларидан бўлиб, унинг тўгр, аник ва ўз вактида тузилиши кўп жихатдан жорий хисобни тўгри ташкил этишига боглик.
Хулоса килиб шуни таъкидлаш лозимки, фермер хўжаликларида бухгалтерлик хисобининг соддалаштирилган шакли куйидаги шарт-шароитлар бўлганда кўлланилиши мумкин:
-харажатлар хисобот даври (ойи)да тўлигича махсулот ишлаб чикариш (иш бажариш ва хизмат кўрсатиш)га сарфланганда;
-олган махсулотлари (бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлар) учун буюртмачиларнинг кичик корхонадан хамда кичик корхонанинг бошка ташкилотлардан карзи бўлмаганда, яъни сотилган махсулот олинган материаллар хамда бажарилган иш ва кўрсатилган хизматлар учун хисоблашувлар муомала содир бўлиши билан дарров амалга оширилганда;
-оддий ишлаб чикариш усулини амалга ошириш, яъни мураккаб бўлмаган цикл доирасида бир ёки бир неча хил махсулотлар ишлаб чикарилганда (иш, хизмат бажарилганда), буюртма бўйича иш бажарилганда;
-олдиндан (авнс килиб) харажат ва махсулот олиш холлари бўлмаганда;
-даромадлар ва харажатларни олинган ва тўланган накд пуллар асосида хисбга олиш имконининг мавжудлиги кичик корхоналарда бухгалтерлик хисобининг соддалаштирилган шаклини кўллашда мухим омил бўлиб хисобланади, яъни даромадлар сотилган махсулотлар (бажарилган иш ва кўрсатилган, хизматлар) учун кассага накд пул билан олинганда;
-харажатлар эса материаллар, иш ва хизматлар учун тўланган накд пул сарфланиши каби кайд килиб борилганда.
№
|
Насаби, исми, шарифи
|
Лавозими
|
Ой бошига колдик(6710 сч. Кт колдиги)
|
Хисобланди (6710 сч. Т-ти дан сч.лар д-тига)
|
Ушланди (6710 сч. Д-тидан сч.лар т-ти)
|
Беришга
|
Олишганлиги тўгрисида имзо
|
2010
|
|
|
|
6710 сч.к-ти жами
|
6410
|
6520
2,5%
|
6530
1%
|
жами
|
1.
2.
3.
4.
5.
|
Айтбоев Г.К.
Болтабоев Б.Д.
Гоипова Х.С.
Худоёров Р.Ю.
Рахимов С.Б.
Жами:
|
рахбар
бухгалтер
бухгалтер
бухгалтер
куръер
|
|
14000
13000
13000
13000
13000
66000
|
-
-
-
-
-
|
-
-
-
-
-
|
-
-
-
-
-
|
14000
13000
13000
13000
13000
66000
|
4865
4505
4505
4505
4505
22885
|
350
325
325
325
325
1650
|
140
130
130
130
130
660
|
5355
4960
4960
4960
4960
24535
|
8645
8040
8040
8040
8040
40805
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |