Umurtqalilar zoologiyasi

Tashqi tuzilishi. 
Kaltakesaklarning gavdasi aniq 
bosh, 
bo‘yin, tana, dum 
va 
juft oldingi 
hamda 
orqa oyoqlarga 
bo'linadi (61-rasm). 
61-rasm. Ildam kaltakesakning tashqi ko'rinishi. 
Kaltakesaklarning terisi (barcha sudralib yuruvchilardagi 
kabi) shox tangachalar bilan qoplangan bo‘lib, ular shakl ji- 
hatidan turli- tumandir, hatto bir hayvon gavdasining turli joy- 
larida tangachalar turlicha shaklda bo'ladi. Kaltakesakning 
boshi ma’lum shaklga ega bo'lmagan mayda tangachali. Biroq 
ba’zi bir kaltakesaklarning boshi qat’iy bir tartibdagi yirik 
yirik qalqonchalar bilan qoplangan. 
Tumshuqning uchida bir juft 
tashqi burun teshiklari 
bor. 
Ular tanglayning o'rta chizig'i yaqinidagi bir juft tirqishsimon 
ichki burun teshiklaf 
yoki 
xoanalar 
bilan og'iz bo'shlig'iga 
ochiladi (tashqi burun teshigiga nina yoki qil tiqib ko'rilsa, 
uning uchi og'iz bo'shlig'iga chiqadi). Ko'zida xuddi baqada- 
gidek 
pastki 
va 
ustki qovoqlar 
hamda 
pirpiratuvchi parda 
bo'ladi. Nog'ora parda bilan qoplangan 
quloq teshiklari 
ko'zning orqasida joylashgan. 
Kaltakesakdagi shox tangachalar qorin qismida qator yirik 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
qalqonlar, tananing ustida esa birmuncha mayda tangachalar 
ko'rinishida bo'ladi. 
Kloakaning tashqi teshigi 
dum asosi- 
da o'rnashgan. 
Shox tangachalar kaltakesak dumida halqa shaklida joy- 
lashgan. Barmoqlarida yaxshi taraqqiy etgan 
timoqlari 
bor. 
Shilimshiq modda ishlovchi teri bezlari yo'q, shu munosabat 
bilan kaltakesakning gavdasi barcha sudralib yuruvchilaming 
gavdasi singari hamisha quruq. Quyuq, yog'simon sekret ajratuv- 
chi maxsus teri bezlarining faoliyati hayvonning jinsiy faoli- 
yati bilan bog'liq. Ular kaltakesak gavdasining har xil qismida 
joylashgan (masalan, agamada qorinning keyingi qismi tan- 
gachalarini qoplab yotgan dog' holida bo'lib, bu ayniqsa erkak- 
larida aniq ko'rinadi).