Umurtqalilar zoologiyasi

pirpiratuvchi parda 
yoki 
uchinchi qovoq 
bor. Bu parda 
ko'zning oldingi qismiga surilib qisman ko'z olmasini 
qoplashi mumkin (pinset bilan ushlab ko'ring). Ko'zining orqa 
qismida teshigini yupqa 
nog‘ora parda 
qoplagan quloq joy- 
lashgan. Uni ichki tomondan markazga bitta eshitish, ya’ni 
uzangi 
suyagi itarib turadi. 
Nog'ora parda asosan o'rta quloq bo'shlig'ini tashqi muhit- 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
dan ajratib turadigan devor hisoblanib, u baliqlarga nisbatan 
baqalarning eshitish organlarining murakkablashganligini 
ko'rsatadi. 
Baqalar urug‘iga kiruvchi turlar tanasining yon tomonida 
bo'yiga cho'zilib yotgan teri qatlami boiadi. 
Boshning tumshuq qismi ustida yopgich klapanli bir juft 
burun teshigi 
joylashgan boiib, tirik baqalarda bu klapanlar 
ochilib-bekilib turadi. Klapanlar baqaning ichki burun teshigi 
(xoanalar)ni qoplagan boiib, klapan harakati engak osti ha- 
rakati bilan navbatlashib turadi (nafas olish). Tumshug'i juda 
keng 
og‘iz teshigi 
bilan chegaralanadi. Agar baqa og'zini 
ochib (44-rasm) barmoq yoki pinset bilan yuqori jag'i silansa, 
undagi qator joylashgan uchi orqaga qayrilgan, oddiy bir xil- 
dagi konussimon tishlar seziladi. 
44-rasm. Baqaning og‘iz bo'shlig'i: 
1-tishlari, 2-tili, 3-dim og‘ suyagidagi tishlar, 4-xoanalar, 5-ko‘z olm asi (o g ‘iz 
b o ‘sh lig‘idan k o ‘rinishi), 6-yevstaxiev naylarining teshiklari, 7-hiqildoq yorig‘i, 8- 
re zo nato rni ng teshigi.
Baqaning tishlari 
jagiararo suyak 
bilan 
yuqori jag‘ suyak- 
larining
ichki qirrasi va 
dimog‘ suyagiga 
o'rnashgan (di- 
mog' suyagida tish bo'lishi umuman suvda ham quruqlikda 
yashovchilar uchun juda xarakterlidir). Amfibiyalarda dimog' 
tishlarining bo'lishi, baliqlardagiga o'xshash ularda ham tish- 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
lar faqat jag‘ suyagida joylashishga moslanmaganligini 
ko'rsatadi. Baqaning pastkijag'ida bunday tishlar yo'q. Baqaning 
bunday tuzilgan tishlari ovqatni faqat ushlab turish vazifasini- 
gina bajarib, uni chaynay olmaydi. Umuman, amfibiyalarning 
ko'pchiligida tish bo'lmaydi (masalan, qurbaqada). Baqa og'iz 
bo'shlig'ining tubida 
haqiqiy tili 
bor, til maxsus muskul- 
lardan iborat boiib, tashqariga ancha cho'zilib chiqa oladi. 
Baqa tili oldingi uchi bilan og'iz tubining oldingi qismiga 
birikkan boiadi. Tinch holatda ikkiga ajralgan ikkinchi uchi 
orqa, ya’ni halqum tomonga qarab erkin (yopishmasdan) tura- 
di. Umuman, suvda ham quruqlikda yashovchilarning tili xil- 
ma-xil. Ko'pchiliginiki go'shtdor o'simta shaklida boiadi. 
Amfibiyalar usti yopishqoq shilimshiq modda bilan qoplan- 
gan tili yordamida mayda jonivor (hasharot)lami tiliga yopish- 
tirib tutib yeydi (odatda baqalar oijasini tili bilan ushlaydi). 
Pinset orqali baqa og'zini ochib, tilining tuzilishi bilan tanishing. 
Og'iz tepasining oldingi qismiga bir juft teshik joylashgan 
bo iib, bular