Umurtqalilar zoologiyasi

18-rasm. Erkak akula- 
ning siydik-tanosil siste- 
masi sxemasi: 
1-buyrak, 2-siydik yo‘li, 3-siydik- 
tanosil so‘rg‘ichi, 4-chap urug‘don 
(o‘ng urug‘don ko‘rsatilmagan), 5- 
urug‘ chiqaruvchi kanallar, 6-urug‘ 
yo‘li, 7-urug‘ pufagi, 8-qizilo‘ngach, 
9-jigar, 10-qorin juft suzgichining 
kopulyativ o‘sig‘ i, 11- kloaka 
bo‘shlig‘i. 
Erkaklik jins iy hu- 
jayralari urug'donning 
kanallarida shakllanadi. Hali yetilmagan spermatozoid urug' 
chiqarish yo'li orqali buyrakning oldingi qismidagi urug'don 
ortig'iga tushadi va bu yerda ular to'liq yetilgach, urug' pufa- 
giga yig'iladi. Otalantirish vaqtida urug' pufakchalarining devor- 
lari qisqarib, spermatozoidlarni kloakaga tushiradi, so'ngra 
bu yerdan kopulyativ organ orqali urg'ochisining kloakasiga 
to'kiladi. 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
19-rasm. Urg'ochi akulaning siydik- 
tanosil sistemasi sxemasi: 
1-buyrak, 2-siydik yo‘li, 3-siydik so‘ig‘ichi, 4-chap 
tuxumdon (o‘ng tuxumdon ko‘rsatilmagan), 5-tuxum 
yo‘li, 6-har ikki tuxum yo‘li uchun umumiy voronka, 7-
qobiq bezi, 8-bachadon, 9-tuxum yo‘li teshigi, 10- 
qizilo‘ngach, 11-jigar, 12-kloaka bo‘shlig‘i. 
Urg'ochilarining juft tuxumdoni (19- 
rasm) ham qizilo'ngachning ikki yonbosh- 
ida joylashgan. Juft tuxum yoilari (my- 
ullerov kanallari) esa qorin (ventral) qis- 
mida yotadi. Tuxum yoilarining oldingi 
uchi jigar atrofldan o'tib, jigaming qorin 
(ventral) tomonidagi markaziy pallada joy- 
lashgan umumiy voronkaga qo'shiladi. 
Tuxum yo'llarining yuqori uchidan bir 
oz pastroqda bittadan yu-maloq bo'rtma 
bo'lib (sekreti tuxum qobig'ini shakllanti- 
radi), qobiq bezi ana shu bo'rtmaning 
ichiga o'rnashgan. 
Tuxum yoilarining pastidagi ancha kengaygan qismi bacha- 
don deb ataladi. U kloakaga mustaqil teshik bilan siydik 
so'rg'ichining yonida ochiladi. 
Yetilgan tuxumlar tuxumdon devorini yorib, tana bo'shlig'i 
orqali tuxum yo'lining voronkasiga tushadi. Shunday qilib, 
urg'ochi akulaning tuxum yo'llari tuxumdon bilan qo'shil- 
masdan, to'g'ridan-to'g'ri tana bo'shlig'iga ochiladi. Tuxum 
yoilarining devori qisqarib turishi tufayli ichidagi tuxumlar 
bachadon tomonga qarab harakat qiladi. Ichki otalanish aku- 
lasimon baliqlarga xos, bunda spermatozoid bilan tuxum hu- 
jayra tuxum yo'lining yuqori bo'limida qo'shiladi. Tirik 
tug'uvchi vakillarida embrion to'liq shakllangunga qadar tu- 
xum yoiining bachadon bo'limida saqlanib turadi. Tuxum 
qo'yib ko'payadigan turlarida esa qalin pardaga o'ralgan tu- 
xumlar tashqariga chiqariladi. 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi