Umurtqalilar zoologiyasi

Nafas olish sistemasi. 
Qushlarning nafas olish organlari 
sudralib yuruvchilamikiga nisbatan ancha murakkab tuzilgan. 
U tashqi burun teshiklaridan boshlanib 
xoanalarga 
qo'shiladi. 
Nafas olishdagi havo xoanalar orqali og'iz bo'shlig'iga, so'ngra 
toq (uchta) uzuksimon va bir juft cho'michsimon tog'aylardan 
tashkil topgan
ustki hiqildoqqa, 
undan halqa tog'aylar bi- 
lan o'ralgan 
traxeyaga 
o'tadi. Traxeya yurak yaqinida o'ng 
va chap o'pkalarga kiradigan 
bronxlarga
bo'linadi (84-rasm). 
84-rasm. Qushlarning nafas 
olish organlari: 
1-traxeya, 2-bronxlar, 3-o‘pka, 4-havo 
xaltalari, 5-ustki hiqildoq, 6-pastki hiqil- 
doq. 
Biroq hiqildoq quruqlikda yashovchi boshqa umurtqalilarda 
tovush apparati vazifasini bajarmaydi. Qushlarda tovush appa- 
rati funksiyasini faqat ulaming o'ziga xos bo'lgan pastki hiqil- doq 
bajaradi. Pastki hiqildoq traxeyadan bronxlar chiqadigan joyda 
o'rnashgan bo'lib, tuzilishi ustki hiqildoqnikiga o'xshash. Qushlar 
o'pkasi suvda ham quruqlikda yashovchilar hamda ko'pgina 
sudralib yuruvchilamikiga o'xshash xaltachalar 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
ko'rinishida bo'lmay, balki ichi zich tanachalardan iborat. 
Bunga ishonch hosil qilish uchun skalpel dastasi bilan bir 
tomon- dagi o'pkani ko'krak qafasining orqa devoridan ajratib 
olib, kesib ko'ring. 
Qushlarning bronxlari o'pkaga kirgandan keyin tarmoqla- 
nadi. Ulaming asosiy tarmoqlari o'pkani yorib o'tib havo 
xaltachalariga qo'shiladi, ya’ni bronxlar tarmoqlarining bir 
qismi o'pkani teshib o'tib, sig'imi o'pka sig'imidan bir necha 
marta katta bo'lgan havo xaltachalarini hosil qiladi. Havo 
xalta- chalari turli ichki organlar orasida joylashib, ulaming 
o'simtalari teri ostiga, muskullar orasiga va pnevmatik suyak- 
larga o'tadi. Qushlarda havo xaltachalari bir nechta: ikkita 
bo'yin, bitta o'mrovaro, ikki- uch juft ko'krak va bir juft niho- 
yatda katta qorin xaltalari bor (85-rasm).