Umurtqalilar

82-rasm. Kaptarning ichki tuzilishi umumiy topografiyasi:
1-katta ko‘krak muskuli, 2-o‘mrov osti muskuli, 3- havo xaltalari, 4-yurak, 5-nomsiz arteriya, 6-traxeya, 7- qizilo‘ngach, 8-jig‘ildon, 9-muskulli oshqozon, 10-jigar, 11-taloq, 12-ichak ilmoqlari.


Qushlar oshqozoni ikkita: old qismdagi yupqa devorli bezli oshqozon va keyingi qismdagi qalin devorli muskulli oshqo­ zon yoki bo'takaylarga bo'linadi. 0 ‘n ikki barmoqli ichak bezli oshqozon teshigi yonida muskulli oshqozondan boshla­ nadi va oshqozon osti bezi atrofida sirtmoq (qovuzloq) hosil qiladi. So'ngra uzun ingichka ichak spiralga o'xshab o'ralib, kaltagina to'g'ri ichakka aylanadi, to'g'ri ichak bevosita kloa­
kaga ochiladi. Kaptarda ingichka ichak bilan to'g'ri ichaklar chegarasida ichi kovak o'simta - ko'richak bo'ladi. Kaptarda katta ikki pallali jigari bo'lgani holda o't pufagi yo'q (boshqa ko'pchilik qushlarda esa o't pufagi bor). Jigarda ishlangan o't suyuqligi ikkita o‘t yo'llari bilan o'n ikki barmoqli ichakka quyiladi. Kloakaning ustki devoridan ko'r o'simta — fabritsiy sumkasi chiqadi. Limfa hujayralarini ishlab chiqaradigan bu organ faqat qushlarda bo'lib, qush yoshi ortgan sari kichrayib boradi. Oshqozon va jigarga yaqin joyda to'q qizil rangli kichkina taloq ko'rinib turadi.
83-rasm. Kaptaming ovqat hazm qilish sistemasi sxemasi:
A — umumiy ko'rinishi, В — yorilgan holdagi oshqozoni:
1-qizilo‘ngach, 2-jig‘ildon, 3-bezli oshqozon, 4-muskulli oshqozon, 5-o‘n ikki barmoqli ichak, froshqozon osti bezi, 7-jigar, 8-o‘t yo‘li, 9-taloq, 10-in-gichka ichak,


11-to‘g‘ri ichak, 12-kloaka, 13-ko‘richaklari, 14-muskulli oshqozon kutikulasi, 15- o‘n ikki barmoqli ichakka o‘tish yo‘li.


Nafas olish sistemasi. Qushlarning nafas olish organlari sudralib yuruvchilamikiga nisbatan ancha murakkab tuzilgan.
U tashqi burun teshiklaridan boshlanib xoanalarga qo'shiladi.
Nafas olishdagi havo xoanalar orqali og'iz bo'shlig'iga, so'ngra toq (uchta) uzuksimon va bir juft cho'michsimon tog'aylardan tashkil topgan ustki hiqildoqqa, undan halqa tog'aylar bi­ lan o'ralgan traxeyaga o'tadi. Traxeya yurak yaqinida o'ng va chap o'pkalarga kiradigan bronxlarga bo'linadi (84-rasm).