Umurtqalilar

29-rasm. Zog‘ora baliqning nafas olish sistemasi:
1-jabra yoyi, 2-jabra qilchalari (tichinkasi), 3-jabra yaprog‘i, 4 - 5 - q o n olib ke­ luvchi va qon olib ketuvchi jabra arteriyalari.

Qon aylanish sistemasi. Zog‘ora baliqning yuragi tana bo‘shlig‘ining oldingi qismida qorin tomonida joylashgan. Uning faqat uchta boiimi: venoz sinusi (qoitigi), yurak bo‘lmasi va uning ostida joylashgan muskulli yurak qorin­ chasi bor (30-rasm). Shunday qilib, zog‘ora baliq va umuman suyakli baliqlar yuragida arterial konus boimasligi bilan tog'ayli baliqlar yu-ragidan farq qiladi.

Yurak qorinchasidan yo‘g‘on qon tomiri - qorin aortasi chiqib, boshlanish joyida aorta so‘g‘oni deb ataladigan ken- gayish hosil qiladi. Aorta so'g'oni klapanlari va ko'ndalang yoili muskullari boimasligi bilan yurak boiimlaridan, xusu­ san arterial konusdan farq qiladi, shuning uchun ham u yurak singari mustaqil urib (ishlab) turmaydi. Til osti jabrasining yarim boiagi toiiq taraqqiy etmaganligi natijasida uning qon olib keluvchi jabra arteriyasi yo‘qolganligi sababli faqat to'rt juft qon olib keluvchi jabra arteriyasiga ega (30-rasm).
Qon aylanish sistemasining navbatdagi periferik qismlarini oddiy preparovkalarda ko'zdan kechirib bo'lmaydi, buning uchun maxsus in’eksiya qilingan preparat talab qilinadi. Shun­ day qilib, qon olib keluvchi jabra arteriyalari, jabra yaproqla-


rida kapillyarlar sistemasiga boiinib ketadi. Bu kapillyarlar- ning juda yupqa devorlari orqali qon bilan jabrani yuvib o'tuvchi suv orasida gazlar almashinuvi ro'y beradi. So‘ngra kislorodga
boy arterial qon, kapillyarlar orqali qon olib ketuvchi jabra arteriyalariga yig'ilib, natijada toza qon orqa (dorzal) to­ monda joylashgan bir juft aorta ildiziga quyiladi. Aorta il­ dizlari boshning orqasida umurtqa pog'onasining tagida bir-
biri bilan qo'shilib, butun organlarga qon olib boruvchi qon tomirlar chiqadigan orqa aortani hosil qiladi.
Dum boiimidagi venoz qon toq dum venasi orqali keladi va ikkiga boiinib buyraklarga boradi. Suyakli baliqlarning ko'pchiligida tog'ayli baliqlarga qarshi oiaroq faqat chap buyrakda, chap keyingi kardinal vena mayda kapillyarlarga
boiinib qopqa sistemasini hosil qiladi. Keyingi o‘ng kardi­ nal vena esa kyuverov quyilishigacha uzluksiz boradi. Buyraklardan keluvchi keyingi kardinal venalar yurak atrofi­
da bosh qismdan venoz qon olib kelu-
? ? vchi oldingi kardinal venalar bilan У— » qo'shiladi. Keyingi va oldingi kardinal
venalarning qo'shilishi natijasida yura-
— 4 kning venoz qo'ltig'iga quyiladigan juft
.. kyuverov quyilishi hosil boiadi.
le - t ft S s r --- S— i f Y