Умуртқалилар зоологияси фанининг предмети, ўрганаѐтган объекти ва вазифалари

1. Бўрон қушлар туркуми – Procellariformes ѐки найбурунлилар
туркуми – Tubinares 
Найбурунлиларга 80 тур атрофидаги океан қушлари киради. 
Уларнинг қанотлари узун ва ўткир, оѐқлари калта, сузгич парда олдинги учта 
бармоқларини бирлаштириб туради. Бу қушларнинг тумшуғидаги бурун 
тешиклари калта найчалар учига ўрнашади. Узун тумшуғининг учи илмоқли. 
Бу қушлар ҳаѐтининг кўп вақтини денгиз ва океанларда ўтказиб, кўпайиш 
даврида қирғоққа тўпланади. Типик вакиллари – бўронқушлар (Puffinus) 
билан албатрослар (Diomeda)дир. Жанубий яримшарда яшайдиган расмий 
албатроснинг (Diomeda exulans) бўйи 1 м, ѐзилган қанотининг узунлиги 3.5 м 
келади. Узоқ шарқда качуркалар (Oceanodroma) тарқалган. Булар денгиз 
қирғоқларида колония қилиб уя қуради. Уясида фақат битта тухум бўлади. 

---

Бу қушлар кун бўйи ҳавода динамик парвоздан фойдаланиб, учиб юради, 
яъни ҳаво пульсациясидан фойдаланади. 
4. Пелекансимонлар туркуми - Pelecaniformes 
Бу туркумга 50 та тур сувда яшовчи қушлар киради. Бу қушларнинг 
тўртта бармоғи ҳам умумий сузгич парда билан қопланган. Пастки 
тумшуғининг остида ҳархил даражада ривожланган тери халтачаси бор. 
сувда яхши сузади ва шўнғийди. Колония бўлиб уя қуради. Уяларида 1-6 
тухум бўлади. Тухумларни шериклари билан навбатлашиб босади. Тухумдан 
чиққан жўжалари ялонғоч ва кўзлари ѐпиқ бўлади. Жўжалари 6-15 ҳафта 
давомида уяда бўлади. 
МДҲнинг жанубида пелеканларнинг икки тури уя қилади: бинафша 
соқоқуш (Pelecanus onocrotatus) ва жингалак сақоқуш (P.crispus). буларнинг 
массаси 9-14 кг келади, сувда яхши сузади, лекин шунғий олмайди. 
Қоравойлар билан сақоқушлар (пелеканлар) кўпинча (Phalacrocorax) ҳам 
сақоқушлар (ѐки бирқозонлар) сингари сувда яшайди ва аъло даражада 
маълум даражада шўнғийди. Булар ўртасида симбиозлик намоѐн бўлади. 
Қоравойлар бирлашиб балиқ овлайди: улар ярим доира бўлиб тизилиб 
қоравойлар сув тагидан, сақоқушлар сув юзасидан қирғоққа қараб сузади, 
шунда сақоқушлар қанотларини қаттиқ-қаттиқ қоқади, қоравойлар эса 
шўнғиб балиқларни қирғоққа ҳайдайди ва иккаласи саѐз жойда балиқларни 
тутади.