Umumiy tilshunoslik fanidan seminar topshiriqlari(1 mavzudan 10 mavzugacha) Guruh: 402 Talaba: Ruzimova Shahzoda

15. M.V. Lomonosov qaysi asari orqali rus sintaksisining asosini yaratdi?
A) «Rossiya tilidagi cherkov kitoblarining nafi haqida»
B) «Ritorikaga oid qisqacha qo`llanma»
C) «Rossiya grammatikasi»
D) «Rus grammatikasi»
1.Hind-Yevropa tillarini qiyosiy-tarixiy o’rganish qaysi davrlarni o’z ichiga oladi? Hind-Yevropa tillarini qiyosiy-tarixiy o`rganishning birinchi davri, aytilganidek, qiyosiy-tarixiy metodning yaratilishi va umumiy tilshunoslik fanining asoslanishi bo`ldi.
2. Qiyosiy-tarixiy metodning asoschilari kimlar?
Qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning shakllanish davri va qiyosiy-tarixiy metodning yaratilishida Mahmud Koshg`ariy, Vilyam Djons, Fridrix Shlegel kabi olimlarning xizmatlarini ham inkor qilib bo`lmaydi. Ular qiyosiy-tarixiy metodning yaratilishiga juda yaqinlashishdi, aytish mumkinki, mustahkam zamin yaratib berishdi. Ammo qiyosiy-tarixiy metodning yaratilishi asosan Frans Bopp, Rasmus Rask, Yakob Grimm, Aleksandr Vostokov kabi olimlarning izlanishlari, xulosalari nihoyatda katta bo`ldi. Ular ijodkor (novator) tilshunoslar sifatida maydonga chiqdilar va komparativistikaning yuzaga kelishiga sabab bo`ldilar. Buning boshlanish nuqtasi, qayd etilganidek, qadimgi hind tili – sanskrit bilan tanishish va Yevropa tillarini ushbu til bilan qiyosiy o`rganishdan boshlanib, keyinchalik tilshunoslikda turli ta`limotlarning yuzaga kelishiga olib keldi.
3. Vilgelm fon Gumboldt kim va u qanday tilshunoslikka asos soldi?
Germaniyaning eng buyuk olimlaridan biri bo`lgan Vilgelm fon Gumboldt (1767-1835) har tomonlama bilim sohibi edi. U tilshunoslik, adabiyot nazariyasi, falsafa, davlat huquqi, siyosat va diplomatik faoliyat bilan shug`ullanadi, Berlin universitetining asoschisi hamda davlat arbobi hisoblanadi.

4. Vilgelm fon Gumboldtning til haqidagi nazariy-falsafiy qarashlari qaysi asarida bayon etiladi?

V.Gumboldt 1820-yilda Berlin akademiyasida «Tillar taraqqiyotining turli davrlarida ularni qiyosiy-tarixiy o`rganish haqida» degan mavzuda ma`ruza qiladi. Ushbu mavzudagi ma`ruza uning tilga oid dastlabki tadqiqoti bo`lib, muallif unda til haqida alohida, mustaqil fan yaratish zarurligi g`oyasini o`rtaga tashlaydi va uni asoslab beradi.

5. V. fon Gumboldtning “Yava orolidagi kavi tili haqida” nomli asari qachon nashr qilingan? 1836-1840

6. Qaysi til komparativistika vakillarining fikricha bobotil hisoblanadi?
XIX asrning boshlariga kelib, turli mamlakatlardagi ayrim tilshunoslar deyarli bir vaqtda bir qancha tillar o`rtasidagi sistematik o`xshashlikni faqatgina ularning qarindoshligi bilan - bir umumiy qadimiy bobotildan kelib chiqqanligi bilan, keyinchalik esa har biri alohida, mustaqil rivojlanganligi bilangina tushuntirish mumkin, degan xulosaga kelishdi.

7. Komparativistika nima? Qiyosiy-tarixiy tilshunoslik. Qiyosiy tilshunoslik, komparativistika — tilshunoslikning qarindosh tillarni, yaʼni genetik jihatdan oʻzaro bogʻliq tillarni oʻrganuvchi, ular oʻrtasidagi munosabatlarni aniqlovchi hamda ularning zamon va makon boʻyicha tadrijiy taraqqiyotini tavsiflovchi sohasi; til oilalarining , shu tizimlardagi ayrim tillar va elementlarning kelib chiqishini aniqlash, ju

8. V. fon Gumboldt tilning qaysi jihati haqida ta’limot yaratdi?
Hind – Yevropa tilshunosligining XIX va XX asrning boshlaridagi taraqqiyot davrida Vilgelm Gumboldt g`oyalarining ta`siri natijasida umum tilshunoslikda muayyan ta`limotlar, yo`nalishlar maydonga keldi. Bu ta`limotlar jahon tilshunosligida naturalizm (A.Shleyxer ta`limoti) va psixologizm (G.Shteyntal ta`limoti) va boshqa nomlar ostida namoyon bo`ldi.

9. Frans Boppning 1816- yilda yaratgan asari nomi qanday nomlanadi?

«Sanskrit tilining tuslanish sistemasi va uni grek, lotin, fors va german tillaridagi tuslanish sistemasiga qiyoslash» asarini yozdi.

10. “Nemis grammatikasi” asari muallifi kim?

Yakob Grimm
11. Rasmus Rask tilshunoslik tarixida qanday ishlari bilan yodga olinadi?
R.Rask tilshunoslik tarixida qiyosiy-tarixiy metodning va germanistika fanining asoschilaridan biri sifatida faxrli o`rinni egallaydi.
12. Yakob Grimmning “Nemis grammatikasш” asarining muhim jihati nimada?
U ushbu salmoqli asarida nemis tili tarixiy grammatikasini boshqa barcha german tillari bilan qiyoslagan holda beradi.
14. V.fon gumboltning nechta til antinomiyasini bilasiz?
1. Ijtimoiylik (sotsiallik) va alohidalik (individuallik) antinomiyasi.
2. Til va tafakkur antinomiyasi.