Umumiy tarix kafedrasi iv-bosqich talabasi omonov xusniddinning



Download 1,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/15
Sana08.01.2022
Hajmi1,2 Mb.
#335145
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15
Bog'liq
ii-jahon urushi yillarida sssrning iqtisodiy hayoti (1)

Uchinchidan

,  SSSR  1939  yildagi  avgust  shartnomasini  tuzish  orqali  vaqtdan  yutdi. 

SSSRni 1939 yildayoq Germaniya bilan urushga tortishga qaratilgan imperialistik davlatlarning, 

birinchi navbatda Germaiyaning ittifoqchisi bo`lgan Yaponiyaning rejalarini buzib yubordi. 

Ana  shu  nuqtai-nazardan  qaraganda  SSSRning  Prezidenti  M.S.Garbachyov  aytganideq 

«...23  avgustdagi  hujum  qilmaslik  to`g`risidagi  SSSR-Germaniya  bitimi  agar  realistik 

pozitsiyalarda  qat`iy  turilsa,  shak-shubhasiz  edi».  Ammo  1939  yil  29  sentyabrda  SSSR  bilan 

Germaniya  o`rtasida  do`stlik  va  chegara  to`g`risidagi  shartnomaning  imzolanishi  mutlaqo 

mantiqsiz  va  tushunarsiz  bo`lib,  SSSRning  jahon  hukmronligini  da`vo  qiluvchi  maqsadlarini 

yanada ochiqroq oshkor qilib qo`ygan edi. Shu boisdan ham bu shartnoma kommunistik harakat 

birligini  buzdi  va  Kominternning  halokatiga  sabab  bo`ldi.  Balkim  navbatdagi  shartnoma  ham 

strategik maqsad yo`lida o`ziga xos taktik uslub rolini o`ynashi kerak bo`lgandir, nima bo`lganda 

ham Gitler bosh bo`lgan Germaniyaning fashistik davlat mashinasi bu taktik uslubga endi e`tibor 

qilmadi,  nazarga  ham  ilmadi.  SSSRga  qarshi  urush  harakatlarini  boshlab  yubordi.  Urushning 

dastlab  uch  haftasi  davomida  nemis-fashist  qo`shinlari,  Shimoliy-G`arbiy  yo`nalishda-400  km 

dan 450 km gacha, g`arbiy yo`nalishda 450 km dan 600 km gacha, janubiy-g`arbiy yo`nalishda 

300-350  km  mamlakat  ichkarisiga  kirib  bordi.  Gitlerchilar  Latviyani,  Litvani,  Belorussiyaning 

bir  qismini  va  Ukrainaning  o`ng  sohil  qismini  bosib  olib,  RSFSRning  g`arbiy  oblastlari 

chegaralariga  yaqinlashib  qolgan  edilar.  Leningrad,  Smolensq  Kievga  xavf  sola  boshladilar. 

Sovet mamlakati uzra ajal xavfi paydo bo`ldi. Kommunistik firqa bu urushni Ulug` Vatan urushi 

deb  e`lon  qildi.  Bu  firqaning  dohiysi  I.Stalin  Oliy  Bosh  Qo`mondon  lavozimi  bilan  bir  qatorda 

SSSR  Mudofa  Xalq  Komissari,  firqa  Markaziy  Qo`mitasining  bosh  kotibi,  Xalq  Komissarlari 

Sovetining raisi, Davlat Mudofaa Qo`mitasining raisi  lavozimlarini o`zida  markazlashtirib oldi. 

Hamma  kuch-vositalar  mamlakat  mudofaasiga  safarbar  qilindi.  Bu  boshlangan  urushda 

O`zbekiston  nega  qatnashdi?  Boshlangan  urush  o`zbek  xalqi  uchun  ham  Ulug`  Vatan  urushi 

edimi?  Yo`q!  Boshlangan  urush  o`zbek  uchun  Ulug`  Vatan  urushi  emas  edi.  Bu  davrda  tom 

ma`noda  bizning  Vatanimiz  yo`q  edi,  uni  Rusiya  bosqinchilari  bosib  olgan  edilar  biz 

mustamlaka, qullik asoratida edik. Bu urushda o`zbek xalqi mustamlaka qulligida bo`lganligidan 

qatnashishga  majbur  edi,  qatnashmasligi  mumkin  emas  edi.  Urushdan  bosh  tortgan  har  qanday 

kimsa sotqin, qochqin sifatida otib tashlanar edi.  

Butun  mamlakatda  bo`lgani  singari  O`zbekistonda  ham  yalpi  safarbarlik  e`lon  qilindi. 

Toshkent,  Andijon,  Samarqand,  Farg`ona,  Buxoro,  Qarshi,  Qo`qon  va  boshqa  shahar  va 

qishloqlarda  Kompartiya  va  Sovetlar  rahbariyati  tomonidan  mitinglar  va  safarbarlik  majlislari 

bo`lib  o`tkazildi.  Ularda  qabul  qilingan  qarorlarning  mazmuni  asosan  bitta  narsaga  qaratilgan 

edi,  u  ham  bo`lsa  dushmanga  qarshi  shafqatsiz  kurashish  edi.  Xorazm  viloyati  bo`yicha  1156 

kishi,  Samarqand  viloyati  bo`yicha  1941  yil  8  iyulga  qadar-1316,  4  avgustga  qadar,  2933, 

Toshkent  viloyati  bo`yicha  1941  yil  26  iyun  kuni  932  kishi,  Farg`ona  viloyati  bo`yicha  1735, 

Andijon viloyati bo`yicha 798, Namangan viloyati bo`yicha 267 kishi frontga yuborildi. 

O`zbek xalqi o`z farzandlariga ko`zda yosh, qalbda armon va dard bilan nasihat qilib faqat 

g`alaba  bilan  qayt,  qahramon  bo`lib  qayt,  avlod-ajdodlarining  jasoratlariga  munosib  bo`l,  deb 

frontga  jo`natar  edi.  Sodda  dil,  qalbi  ochiq,  dili  poq  o`zi  pok  xalqimiz  Kompartiya  va 

Sovetlarning  yolg`on  tashviqoti  targ`ibotlariga  ko`r-ko`rona  ishongan  edi.  Lenin-Stalinni 




«Xalqlar  dohiysi»  deb  bilardi,  uning  so`qir  ko`zlari  30-yillardagi  qatag`onlik  qurbonlarini 

ko`pchilik sodda xalqimiz «xalq dushmanlari» deb ishonar edi.  

Mehnatga  yaroqli  erkaklarning  armiyaga  safarbar  qilinganligi  tufayli  ishlab  chchiqarish 

tarmoqlarida  ishchilar  va  injener  texnik  kadrlar  tanqisligi  paydo  bo`ldi.  Shul  bois  kadrlar 

tayyorlash  muammosi  avvalo  fabrika-zavod  ta`limi  maktablarida,  hunar-bilim  yurtlari,  qiqa 

muddatli  turli  kurslarda,  oliy  va  o`rta  maxsus  o`quv  yurtlarida  hal  qilindi.So`ngra  respublikada 

yakka  tartibda  va  brigada  tariqasida  hunar  o`rganish  va  ikkinchi  ixtisoslikni  egallash  yo`lga 

qo`yildi.  

O`zbekiston  mehnatkashlari,  avvalo  xotin-qizlar  mamlakat  boshiga  tushgan  kulfat-fojeani 

o`z kulfatlari va fojealari deb bildilar. 

1941  yil  iyul  oyining  o`zida  Ursatevsk  stantsiyasida  300  dan  ortiq,  Smarqandda  250  dan 

ko`proq,  «Tashselmash»  zavodida  220,  Andijon  parovoz  deposida  120  dan  ortiq  xotin-qizlar 

frontga ketgan o`z otalari,  aklari va  yerlarining o`rniga  ishga kirib  mardonavor mehnat qildilar. 

Bunday  «Vatanparvarlik»  harakati  butun  O`zbekistonda,  shu  jumladan  qishloqlarimizda  ham 

keng  quloch  yoydi.  O`zbek  xalqi  Ukraina,  Belorussiya,  Boltqbo`yi  va  Rusiya  Federatsiyasi 

yerlariga qilingan hujumni jonajon o`z yurti- O`zbekistonga qilingan hujum hisoblab har jabhada 

qahramonlik mo`jizalarini ko`rsatdilar. 

VKP(b) Markaziy Qo`mitasi va Davlat mudofaa Qo`mitasining topshirig`iga binoan SSSR 

Gosplani 1941 yilning IV kvartali va 1942 yil uchun harbiy xo`jalik rejasini ishlab chiqdi va uni 

1941 yil 16 avgustda Siyosiy  byuroda tasdiqladi.  Ana shu rejaga asosan  mamlakatning G`arbiy 

mintaqalaridagi  sanoat  korxonalarini  O`rta  Osiyo,  Ural  va  Sibir  hududlariga  ko`chirib 

joylashtirishga qaror qilindi. Qisqa muddat davomida 1941 yilning iyul-noyabr oylarida Ukraina, 

Belorussiya,  Moskva  va  Leningraddan  1563  sanoat  korxonasi  (shundan  1360  tasi  harbiy 

sanoatga  oid)  Ittifoqning  sharqiy  mintaqalariga,  bulardan  250  dan  ortig`i  O`rta  Osiyo 

respublikalarida  joylashtirildi.  Sovetlar  hukumati  bu  sanoat  korxonalarini  urush  tufayli 

chorasizlikdan, noilojlikdan turkiy respublikalar hududlarida joylashtirishga majbur bo`lgan edi. 

Holbuki urushga qadar O`rta Osiyo hududida sovetlar birorta og`ir sanoat mahsuloti  korxonasini 

qurib  ishga  tushirmagan  edi.  O`rta  osiyoda  joylashtirilgan  250  dan  ortiq  sanoat  korxonasining 

100  dan  ortig`i  O`zbekiston  hissasiga  to`g`ri  keldi.  V.P.Chkalov  nomidagi  Moskva  aviatsiya 

ishlab chiqarish birlashmasi, Sumsk ximiya (hozirgi Chirchiqximmash), Elektrokabel «Krasno`y 

dvigatel», «Rostselmash», «Krasno`y Aksay», Sumsk kompressor va Dnepropetrovsk Karborund 

zavodlari, Moskva, «Podemnik» va «Elektrostanok» zavodlari, Stalingrad Kimyo kombinati va 

boshqalar  shular  jumlasidandir.  O`zbekistonga  bunday  yirik  sanoat  korxonalarining  ko`chirib 

keltirilishi  respublikamizni  SSSRning  Sovet  Armiyasining  qudratli  harbiy  mudofaa  arsenaliga 

aylantiribgina  qolmay,  mamlakat  iqtisodiy  potentsialini  yoppasiga  kuchaytirishga,  sanoat 

mahsulotlarining  o`sishiga  ham  olib  keldi.  Yirik  sanoat  korxonalari  bilan  bir  qatorda 

O`zbekistonga Ittifoqning G`arbiy  huddudlaridan fan,  maorif  va  madaniyat muassasalari,  ming-

minglab  boshpanasiz  qolgan  oilalar,  ota-onasiz  yetim  qolgan  yosh  go`dak  bolalar  ham 

evakuatsiya qilindi. O`rta Osiyoga jami bo`lib, 3 million kishi ko`chirildi. Shundan 2 million 300 

minggi Qozog`istonga, 716 ming kishi O`zbekistonda joylashtirildi. Bu ish 1941 yil 3 dekabrda 

O`zbekiston  Kompartiyasi  Markaziy  Komiteti  evakuatsiya  qilingan  sovet  fuqarolarini  qabul 

qilish va joylashtirish bo`yicha qabul qilgan maxsus qarori asosida amalga oshirildi. Qarorda ota-

onasiz  qolgan  bolalarga  g`amxo`rlik  qilishga  alohida  e`tibor  berilib,  Toshkent  shahrida  maxsus 

qabul  shaxobchasi  tashkil  qilindi.  O`zbekistonga  ko`chirib  keltirilgan  aholini  o`zbek  xalqi 

o`zining  issiq  bag`riga  oldi,  ularga  mehr-oqibat  ko`rsatdi,  uy-joy  bilan  ta`minladi,  oziq-ovqat 

berdi.  Ota-onasiz,  yetim-esir  qolgan  bolalarning  ko`pchiligi  ham  O`rta  Osiyo  respublikalariga, 

xususan  O`zbekiston  yuborildi.  Faqat  1941  yilning  o`zida  200  ming  bola  bolalar  uylariga 

joylashtirildi.  Minglab-minglab  bolalarni  o`zbek  oilalari  o`z  issiq  qalblariga  oldilar.  1943  yilga 




qadar  4672  yetim-esir  o`zbek  xalqining  mehr  qalbi  haroratidan  va  adolatlik  diyonatidan 

bahramanda bo`ldilar

39

 

Darhaqiqat,  shoir  asarlarida  respublikamiz  bolajon  yurt  sifatida  o`rin  oldi.  Uning 



«Leningradning  do`stlari»,  «Bolalar-bolajonlarimiz»  kabi  o`nga  yaqin  maqolalarida 

xalqimizningana shu  insonparvarlik tuyg`ulari ulug`lanadi. Toshkentlik  mashhur oddiy temirchi 

Shoahmad Shomahmudov va uning umr  yo`ldoshi  Bahri  xolaning urush  yillaridagi  jasoratlarini 

kim bilmaydi deysiz. Bahri opa va Shoahmad aka Ulug` Vatan urushi yillarida ota-onasiz qolgan 

16 

bolani 


tarbiyalab 

voyaga 


yetkazdilar: 

o`zbeq 


rus, 

tatar, 


yahudiy, 

chuvash, 

moldavan...Ularning  birortasini  ham  Bahri  xola  tuqqan  bo`lmasada,  barchasi  uni  o`z  onasi, 

o`zbek tilini esa ona tili deb hurmatlab o`sib voyaga yetdilar. 

Respublikada  umumxalq  mudofaa  fondi  tashkil  qilindi.  Urushning  birinchi  kunlaridayoq 

1941 yil 21 avgustgacha mudofaa fondiga hammasi bo`lib 5 million 293 ming so`m pul, zayom 

obligatsiyalari va qimmatbaho buyumlarni topshirilgan bo`lsa, bir oydan so`ng mudofaa fondi 70 

million  so`mga  ko`paydi.  Bundan  tashqari  respublika  mehnatkashlari  mudofaa  fondiga  2389 

sentner don, 1808 sentner go`sht, 200 sentner jun, 1495 sentner pichan. 325 sentner quruq meva, 

430 sentner sabzavot, qovun-tarvuz va shu kabilarni jo`natdilar. 

Mudofaa  fondlarini ko`paytirishda  shanbaliklar va  yakshanbaliklar  ham katta  rol o`ynadi. 

Jumladan, 1941 yil 28 iyunda o`tkazilgan respublikadagi birinchi shanbalikda, 1,2 million kishi 

qatnashdi  va  shanbalikdan  tushgan  3  million  so`m  pul  mudofaa  fondiga  o`tkazildi.  Hammasi 

bo`lib O`zbekiston mehnatkashlarining  mudofaa  fondiga qo`shgan hissasi 650  million so`m pul 

va 56 kilogramm tilla va kumushni tashkil etadi. Bundan tashqari 4.266 milliard so`m miqdorida 

davlat zayomi va pul-buyum lotareyasi to`plandi.  

Xullas,  O`zbekistonning  zahmatkash  mehnatkashlari  o`z  vijdon  va  da`vati  bilan 

respublikani  fashizmga  qarshi  kurashda  Ittifoqning  bastionlaridan  biriga  aylantirdi.  Bu  hol  esa 

so`zsiz  suratda  SSSRning  Germaniya  ustidan  g`alaba  qozonishini  ta`minlagan  eng  muhim 

omillardan  biri  bo`ldi.  Stalingrad  yonida  nemis-fashist  qo`shinlarining  qurshab  olinishi  va  tor-

mor  keltirilishi.  Dushmanning  shaharni  egal-lash  yo`lidagi  eng  qattiq  urinishlarini  sovet 

jangchilari qahramonlik ko`rsatib barbod qilayotgan bir vaqtda, Sovet Oliy Bosh qo`mondonligi 

Stalingrad,  Janubi-G`arbiy  va  Don  frontlari  qo`mondonliklari  bilan  birgalikda  dushmanning 

Stalingrad rayonidagi butun gruppirovkasini qurshab olish va yo`q, qilishga qaratilgan juda katta 

operatsiya  tayyorlamoq-da  edi.  Haddan  tashqari  qiyin  sharoitda  shaharning  shimol  va  janub 

tomonlarida  dushmandan  yashirincha  motorlashti-rilgan  piyoda  askarlar,  tanklar,  artilleriya, 

aviatsiya va bashka xil qo`shin turlaridan iborat yirik kuchlar to`plandi1. 

1942 yil 19 noyabrda Janubi-G`arbiy front (qo`mondoni — general N. F. Vatutin) va Don fronti 

(qo`mondoni  —  general  K.  K. Rokossovskiy) qo`shinlari, 20  noyabrda esa  —  Stalingrad  fronti 

(qo`mondoni—  general  A.  I.  Yeryomenko)  qo`-shinlari  Stalingradning  shimoli-g`arb  va  janub 

tomonlarida  keskin  qarshi  hujumga  o`tdilar.  Dushman  mudofaasini  qanot  tomonlaridan  yorib 

o`tib,  sovet  qo`shinlari  oldinga  k.arab  hamla`  qildilar.  Stalingrad  frontining  general  V.  T. 

Volskiy  qo`mondonligidagi  4-  mexanizatsiyalashtirilgan  korpusi  janubi      G`arbiy  frontning 

general  A.  G.  Kravchenko  qo`mondonligidagi  4  tank  korpusi  bilan  23  noyabrda  aholi 

yashaydigan Kalach va Sovetskiy punktlarn rayoilarida bir-lashdi va Stalingrad yonidagi nemis-

fashist qo`shinlarini qurshab olishni tugalladi. 

Qurshab  olingan  diviziyalarniig  tashqaridap  yordam  oli-shiga  yo`l  quymaslik  uchun  Janubi-

G`arbiy  front  bilan  Voronej  frontidagi  sovet  jangchilari-  16  dekabrda  Donning  o`rta  Qrimi 

                                                             

39

 Кaримoв Ш. Ғaлaбaгa қўшилгaн ҳиссa.-Т.: Ўзбекистoн, 1990, 20-бет. 



 

 



rayonida  Hujumga  o`tdilar.  Novaya  Kalit-va  —  Monastirshina  uchastkasida  frontni  yorib  o`tib, 

ular  dushmanning  8-  italyan,  3-  rummn  armiyalari  va  nemis  divi-ziyalaridan  iborat  yirik 

gruppirovkasini  yakson  qildilag)/  Ikki  haftalik  janglar  davomida  qo`shinlarimiz  150—200 

kilometr oldinga jilib, aholi yashaydigan 1200 dan ortnq punktni ozod kildilar. 

Nemis qo`mondonligi Kotelnikovo rayonidan Manshteyp qo`mondonligidagi yirik gruppirovkani 

Stalingrad  yonida  qurshab  olingan  qo`shinlarini  qutqarish  uchun  tashladi.  Lekin  shiddatli 

janglarda  bu  gruppirovka  tor  mor  keltirildi.  Bu  yerda  general  R.  Ya.  Malinovskiy 

qo`mondonligidagi 2- gvardiyachi armiya jangda alohida mardlik ko`rsatdi. 

Qurshab olingan dushman qo`shinlarining ahvoli juda tang edi. Bekorga qon to`kilmasligi uchun, 

Sovet qo`mondonligi qurshab olingan qo`shinlarning ko`mondoni general-feldmarshal Paulyusga 

1943  yil  8  yanvarda  ultimatum  topshirib,  undan  taslim  bo`lishni  talab  qildi,  bu  ultimatumda 

qarshilik  ko`rsatishni  to`xtatganlarning  hayotini  saqlab  qolish,  xavfsizligini  va  urush  tamom 

bo`lganidan  keyin  uyiga  jo`na-tilishini  ta`minlash  va`da  qilindi.  Biroq  nemislarning  bosh 

qo`mondonligi  qurshovdagi  qo`shinlarining  qarshilik  ko`r-satishini  buyurdi.  Paulyus  taslim 

bo`lishdan bosh tortdi. 

1943  yil  10  yanvarda  general  K.  K.  Rokossovskiy  va  Qarorgoh  vakili  general  N.  N.  Voronov 

qo`mondonligidagi  sovet  kv-shinlari  hurshab  olingan  dushman  gruppirovkasini  yakson  qi-lish 

operatsiyasini  boshladilar  va  bu  operatsiyami  1943  yil  2  fevralda  butunlay  tamomladilar. 

Nemislarning  tanlangan  ikki  armiyasi  yo`q  bo`ldi.  Jang  tamom  bo`lgach,  143  mingta  nemis 

soldat  va  ofitssrlarining  o`ligi  ko`mildi,  91  ming  soldat,  2,5  mingdap  ko`proq  ofitser,  general-

feldmarshal  Paulyus  boshliq  24  ta  general  asir  olindi.  750  samolyot,  1550  tanq  6700  to`p,  61 

ming avtomashina va juda ko`p boshqa texnika o`lja olindi. 

Volgadagi g`alaba Ulug` Vatan urushining va butun  ikkinchi  jahon urushining borishida keskin 

o`zgarish yasadi. Sovet Armiyasi german armiyasi qo`lidan urush harakatlari tashabbu-sini tortib 

oldi,  uni  keyingi  operatsiyalarda  mustahkamladi  va  Kursk  jangydan  so`ng  to  dushmanni 

tamomila  tor  mor  keltirguncha  butunlay  qo`lida  saqlab  keldi.  Volga  yonidagi  jangda  Sovet 

Qurolli  Kuchlari  eng  yaxshi  nemis  diviziyalarini  qirib  tashladi,  gitlerchilar  armiyasiga  shunday 

talafot  yet-kazdiki,  shundan  keyin  u  o`zini  aslo  o`ngarib  ololmadi.  Bu  g`alaba  Yaponiya  bilan 

Turkiyaning  agressiv  ilanlarini  barbod  qildi,  ular  nemis  qo`shinlari  Stalingradni  bosib  olgan 

taqdirda SSSR ga hujum qilishga tayyorlanayotgan edilar. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 



Xulosa 

             Xulosa  qilib  shuni  aytish  kerakki  sovet  ittifoqining  1939-1945  yillardagi  iqtisodiyoti 

urushga  qaratilganligi  va    urushdagi  asosiy  qurol  yarog`larning  yaratilishi      sovet  ittifoqining 

asosiy  byujetini  tashkil etgan sovet ittifoqining urush yillaridagi iqtisodiy o`zgarish jarayonlari 

o`rganish taxlil etish bugungi kun tarixida muhim o`rin tutadi. Umuman olganda urush yillarida 

birinchi  jahon  urushiga  nisbatan  sovet  ittifoqining  urushga  ajratgan  davlat  byujeti  yirik 

ko`rsatkichni  ko`rsatar  edi    birgin  olib  qaraydigon  bo`lsak.  Urush  yillarida  birinchi  jahon 

urushiga nisbatan qurol yarog` ishlab chiqarishda samaliyotda o`n to`rt barobar og`ir artilleriyada 

sakkiz barobar, o`tiz barobar tanki ishlab chiqarilgan.    Texnika soxasi va iqtisodiyoti ham ancha 

mukammallashgan. 

         Sanoatda kapital qurilish  ya`nada keng quloch  yozdi. Urushning  dastlabki  ikki  yilidagina 

sanoatga  sarflangan    kapital    mablag`  butun  birinchi  besh  yillik  davomida  sarflangan  kapital 

mablag`ning sakson uch  prosentini tashkil qildi. 

 1938–1939  -  yillarda  eng  yangi  texnika  bilan  uskunalangan  o`nlarcha    ulkan    korxoalar    ishga 

tushurilgan  bo`lsa  keyinchalik  urush  yillarida  asosan  sanoat  korxolarni  faoliyati  qurol  ishlab 

chiqarish  bo`lib qoldi. Bunday  misollarni  yaqin o`tmishimizda  ikkinchi  jahon urushidagi  ishlab 

chiqarilgan qurol  yarog`ga  mo`ljallangan sanoat korxonalarida ko`rishimiz  mukin. Misol uchun 

qurilgan  Uralsk  va  Krumatorsk  og`ir  mashinasozlik  zavodlari,  Lugansk  parovozlik  zavodi, 

Xarkov parma  stanovkalari , zavodi,  Chelyabinsk traktor zavodi,  Stalinogorsk va Voskresensk 

ximiya  kombinatlari,  Solikamsk  kaliy  kombinati,  Xibinogororsk    apatit  kominati  va  shu  kabi 

sanoat korxonalari  ishga tushurildi. 

           Dubrovno,  uch  svir,  Klmerovo,  vorojej  va  boshqa  yangi  elektr  stansiyalari         

foydalanishga  topshirilgan.    Bu  urushga  yaqin  yillarda  asosiy    vazifa      bajarilmagan  qora  

metallurgiya  va ko`mir sanoatining  qoloqligini  bartaraf  etishdan  iborat edi.  Og`ir sanoatining  

bu    tarmoqlarining    orqada  qolishi  butun  xalq  xo`jaligining  rivojlanishiga  xalaqit  berar  edi.  

Metalurgiyaning  yangi    korxonalari  :  Zoporoje  Krivoy,  Rog`,  Lipesk  kombinatlari:  “Azovstal” 

“Magnitogorsk  Kuznesk  zavodlari  va  boshqa    zavodlarda  yangi  damnalar  jadal  suratlar  bilan 

qurildi.  

     1933-1937-yillarning o`zidagina 13 ta domna  va  27- ta marten pechi,  15 ta prokat stani, shu 

jumladan,  Ijorsk    zavodida    qurilgan  dastlabki  qudratli  sovet  blyunminlari  ishga  tushurildi.  

Butun mamlakatda bo`lgani singari O`zbekistonda ham yalpi safarbarlik e`lon qilindi. Toshkent, 

Andijon,  Samarqand,  Farg`ona,  Buxoro,  Qarshi,  Qo`qon  va  boshqa  shahar  va  qishloqlarda 

Kompartiya  va  Sovetlar  rahbariyati  tomonidan  mitinglar  va  safarbarlik  majlislari  bo`lib 

o`tkazildi.  Ularda  qabul  qilingan  qarorlarning  mazmuni  asosan  bitta  narsaga  qaratilgan  edi,  u 

ham bo`lsa dushmanga qarshi shafqatsiz kurashish edi..  

O`zbek xalqi o`z farzandlariga ko`zda yosh, qalbda armon va dard bilan nasihat qilib faqat 

g`alaba  bilan  qayt,  qahramon  bo`lib  qayt,  avlod-ajdodlarining  jasoratlariga  munosib  bo`l,  deb 

frontga  jo`natar  edi.  Sodda  dil,  qalbi  ochiq,  dili  pok,  o`zi  pok  xalqimiz  Kompartiya  va 

Sovetlarning  yolg`on  tashviqoti  targ`ibotlariga  ko`r-ko`rona  ishongan  edi.  Vaziyat  nixoyatda 

og`ir  ahvolda  bo`lgan  urush  jarayonida.  Gap    shundaki,  urushga  qadar  sovet  ittifoqida 

chiqarilgan temirning oltmish sakkiz  foiz po`latning ellik sakkiz  foiz aluminiyning oltmish  foiz 

g`arbiy mintaqlaridan olinardi. Urushning dastlab uch haftasi davomida nemis-fashist qo`shinlari  

katta  hududlarni  bosib  oldi,  Shimoliy-G`arbiy  yo`nalishda-400  km  dan  450  km  gacha,  g`arbiy 

yo`nalishda  450  km  dan  600  km  gacha,  janubiy-g`arbiy  yo`nalishda  300-350  km  mamlakat 

ichkarisiga  kirib  bordi.  Bu  ko`rsatkichlarni    keltirishimizni    asosiy  sabablari  germaniya 

iqtisodiyoti sovet ittifoqiga nisbatan bir qancha oldinga chiqib olgan edi.  




Bunday  xarakatlar  sovet  ittifoqida  urush  yillarida  sezilarli    darajada  o`sganligini  ushbu  Bitiruv 

malakaviy  ishimni  yozish  orqali  ko`plab  ma`lumotlarga  duj  keldim.  Va  butun  bir  sovet 

ittifoqining  asosiy  iqtisodiy  ko`rsatkichlarni  ham  urushga  qaratganligini  ko`rishimiz  mumkin 

bo`ladi.    Bu  misollar  orqali  e`tiborimizni  mamlakatimizga  qaratadigon  bo`lsak  urush  yillarida 

O`zbekistonga  ko`chirilib  keltirgan  sanoat  korxonalari  nihoyatda  qisqa  muddatda  ishga 

tushurildi.  1941  yil  dekabrda  evakuvasiya  qilingan  korxonalarning    qariyb  elliktasi,  1942  yil  1 

yanvarda esa barchasi qayta qurilib to`la quvvat bilan mahsulot bera boshladi.  Sovet ittifoqining  

bir  bo`lagi  bo`lgan  O`zbekistonda  280  ta  yangi  korxonalar  barpo  etildi.  Ittifoqning  sanoat 

potensiali 1945 yilga kelib 1940 yildagiga nisbatan deyarli ikki barobar ko`paydi, nef qazib olish 

va boshqa korxonalar ham o`sish jarayonlari kuzatildi. 

Sovet  ittifoqida  harbiy  maxsulotlar  ishlab  chiqaruvchi  sanoatning  o`sishi  va  rivojlanishi  bilan 

birga hom ashy ova yoqilg`i energetika bazasini kengaytirish vazifasi ham keskin bo`lib turdi. 

1942-yil boshlarida  1 oqtepa va 3 oqqovoq GESlari, shuningdek Farxod ges umumxalq xashari 

bilan bunyod etilishi respublikada front extiyojlari uchun ishlayotgan sanoat korxonalarini elektr 

energiyasi bilan ta`minlashda muhim ro`l o`ynaydi.  Yana xulosa o`rnida ikkinchi  jahon urushi 

haqida to`xtalib o`tishni  joiz topib dunyoning asosiy davlatlarining o`z domiga tortgan ikkinchi 

jahon  urushida    40  davlatning    hududida    harbiy  harakatlar  olib  borildi.  Urushda  behisob  

qurbonlar berildi va juda katta vayrongarchilik  yuz berdi. Urushda fashistik Germaniya, Italiya 

va militaristic Yaponiya  tor- mor etildi. 

Uzoq va og`ir kurashda  demokratik v antifashistik kuchlar g`alaba qozondi. Birlashgan Millatlar 

Tashikiloti  tuzildi  va  uning  ustavi  1945-yilning  24-oktabridan  kuchga  kirdi.  Mustamlakachi 

imperiyalarni  yemirilishi  boshlandi.  Biz  bilgan  AQSH  esa  dunyoning  ikki  o`ta  rivojlangan 

qudratli davlatidan biri bo`lib qoldi. 

 Sovet ittifoqi ham urushda ko`p talafotlar ko`rgan bo`lsada AQSH kabi dunyoning o`ta qudratli 

davlatiga aylandi. 

Ikkinchi  jahon  urushidan  so`ng  dunyo  siyosatida  jiddiy  o`zgarishlar  bo`ldi.  Va  bu 

harakatlarda  BMTning  ro`li  ancha  ko`p  edi.  Umuman  olib  qaraydigon  bo`lsak  urushdan  so`ng 

barchamizga  ma`lum  bo`lgan  davlatlarning  ya`ni  rivojlangan  davlatlar  o`rtasida  qurollanish 

poygasi  avj  oldirildi  va  1945-yilda  AQSH  atom  bombasini  Yaponiyada  sinab  ko`rdi  va  bu 

mudxish  qurol vositasida dunyoga hukmronlik qilishni o`ylay boshlandi. Endilikda davlatlar bir 

biridan  kim  o`zishga  poygaga  kirisha  boshladi.  Sovet   ittifoqi  ham  1949-yilda  atom  bombasini 

yaratdi  va  uni  sinovda  o`tkazdi.  Xulosa  qilib  shuni  aytishim  kerakki  ushbu  bitiruv  malakaviy 

ishimizda  ikkinchi  jahon  urushi  davrida  SSSR  ni  iqtisodiyotidagi  o`zgarishlar  ko`rsatkichlarni 

yoritib berishga harakat qildim.           




Download 1,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish