Umumiy o‘rta ta’lim

Baqa va qurbaqa

Baqa ko‘proq suvda yashaydi (104-rasm). Lekin havodan nafas oladi. Baqalar, asosan, kasallik tar- qatuvchi chivinlar bilan oziqlanadi. Bu bilan ular odamlarga foyda keltiradi. Baqalar ko‘lmak suvlarga, botqoqliklarga tuxum qo‘yadi.
Qurbaqalar suvda va quruqlikda yashaydi. Ular baqa- larga o‘xshaydi (105-rasm). Qurbaqa sakrab yoki

101. 
     rasm. Baqa. ^{105-rasm. Qurbaqa.}
     

99
qadamlab yuradi, yirik hasharotlarni tutib yeydi. Kunduzi nam joylarda, kovaklarda yashirinib yotadi, kechasi ovga chiqadi. Qurbaqalar ham baqalar kabi suvga tuxum qo‘yadi.

Ozuqa zanjiri

Tabiatdagi tirik organizmlar o‘zaro ozuqa zanjiri orqali bog‘langan. Masalan:

1. 
   O‘txo‘r hayvon bug‘u o‘tni yeydi. Bug‘uni esa go‘shtxo‘r hayvon bo‘ri tutib yeydi. Bunda «o‘t – bug‘u – bo‘ri» ozuqa zanjirini hosil qiladi (106- rasm).
   

106-rasm. «O‘t – bug‘u – bo‘ri» ozuqa zanjiri.

2. 
   Chivin o‘t shirasi bilan oziqlanadi. O‘zi esa qurbaqaga ozuqa bo‘lishi mumkin. Qurbaqani ilon yutib yuboradi. Ilonning kushandasi esa boyo‘g‘lidir. Bu holda tirik organizmlar «o‘t – chivin – qurbaqa – ilon – boyo‘g‘li» ozuqa zanjiri orqali o‘zaro bog‘- langan (107-rasm).
   

Ozuqa zanjiri uzilib qolsa, tabiatda salbiy hodisalar yuz beradi. Masalan, o‘tlar qurib qolsa, o‘txo‘r


100

107-rasm. «O‘t – chivin – qurbaqa – ilon – boyo‘g‘li» ozuqa zanjiri.

hayvonlar nobud bo‘ladi. O‘z navbatida, yirtqich hayvonlar ham o‘txo‘r hayvonlarni tutib yeyishdan mahrum bo‘ladi va ochlikdan nobud bo‘ladi.
Demak, tabiatda tirik organizmlar o‘zaro ozuqa zanjiri orqali bog‘langan.