Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

Maxmudova Soxibaxon Xamzayevna,  

Farg‘ona viloyati Uchko‘prik tumani 17-umumiy o‘rta ta’lim maktab direktori“Xalq 

ta’limi a’lochisi”, “Ijodkor o‘qituvchi”, “Mash’al o‘qituvchi” ko‘krak nishonlari 

sohibasi 

 

Ma’lumki,  badiiy  asar  o‘qish  endigina o‘qishni o‘zlashtirib  olgan  bolalar  uchun 

zavqli  mashg‘ulot  bo‘lib,  o‘qish  darslarida  tashkil  etiladigan  sinfdan  tashqari  o‘qish 

mashg‘ulotlarida o‘quvchilar badiiy asarlarni sevib o‘qiydilar. Sinfdan tashqari o‘qishni 

muntazam olib borish o‘quvchilarda insoniy fazilatlar, go‘zal axloq va ijobiy xarakterni 

shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Mardlik, to‘g‘rilik, mehnatsevarlik, do‘stlik, 

vatanparvarlik,  halollik,  mehr-muhabbat  kabi  insoniy  fazilatlar  ulug‘langan  badiiy 

asarlar, ibratli kichik hikoya, she’rlar, xalq og‘zaki ijodi namunalarini o‘rganish, ayniqsa, 

ertak,  masallarni  o‘qish  o‘quvchilarga  axloqiy  tarbiya  berishning  asosiy  omili  bo‘lib 

xizmat qiladi. Uni mukammal idrok etish orqali kichik yoshdagi o‘quvchilarnig ma’naviy 

dunyosi boyib boradi. Boshlang‘ich sinflarda o‘qish uchun asar tanlashda, avvalo, uning 

kichik hajmliligiga, ya’ni, o‘quvchi uchun zerikarli bo‘lmasligiga va esda saqlashi uchun 

oson bo‘lishligiga hamda g‘oyaviy-siyosiy mazmuniga e’tibor beriladi, o‘quvchilarning 

mavjud  bilim  zaxiralariga,  yosh  xususiyatlariga  mos,  bola  shaxsini  rivojlantiruvchi, 

tarbiyaviy ahamiyatga ega mavzular tanlanadi. 

O‘qituvchi mazkur asar paydo bo‘lish tarixi, o‘sha davrdagi ijtimoiy-siyosiy ahvol 

haqida  ma’lumot  beradi  (masalan: uchar gilam, oynai  jahon...), asarni  tarixiy  va  asosli 

fakt,  misollarga  bog‘liq  holda  hayotga  bog‘lab  o‘rgatadi.  O‘quvchilarning  ifodali  va 

ravon o‘qishlariga erishish , nutq madaniyatini shakllantirish, fikrlarini ravon va mantiqan 

to‘g‘ri, mazmunli va ifodali bayon etishga odatlantirish, dunyoqarashini kengaytirishda 

sinfdan  tashqari  o‘qishning  ahamiyati  katta.  Ifodali  o‘qishsiz  ta’lim-tarbiya 

samaradorligini  oshirish  va  o‘quvchilarning  ijodiy  tafakkurini  o‘stirish  mumkin  emas. 

Sinfdan  tashqari  o‘qishning  maqsadi,  asosan,  o‘quvchilarga  ravon  va  ifodali  o‘qishni 

---