165
"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"
xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari
Ikkinchidan, boshqotirmalar xotirani mustahkamlaydi. Oʻtgan bobning yakunida
yoki biror mavzu yuzasidan berilgan boshqotirmani yechayotgan oʻquvchi uchun
javoblar boshlanadigan yoki uning oʻrtasidagi harf maʼlum boʻlib qolsa, u xotirasini
titkilay boshlaydi. Masalan, oʻsha harf bilan boshlanuvchi materikning turli relyef
shakllari, joy nomlari, iqlim mintaqalari, turli geografik obyektlar koʻz oldidan oʻtadi va
maʼqul kelgan javobni yozadi.
Boshqotirmalar aqlni charxlaydi, bilimlarning uzluksizligini ta’minlaydi, xotirani
kuchaytiradi, zehnlilikni, tezkor fikrlashni oʻrgatadi. Ular qay shaklda, qanday mavzuda
boʻlishidan qatʼi nazar, maqsad bitta – oʻquvchilarning bilim, koʻnikma va malakalarini
oshirish, DTS darajasidagi bilimlarga ega boʻlishlariga koʻmaklashishdir.
Beshinchi sinf oʻquvchilari uchun “Yoʻnalish azimuti va uni aniqlash” qiziqarli
mavzulardan biri hisoblanadi. Amaliy darslarni har doim ham maktab hovlisi yoki
geografiya maydonchasida olib borishning iloji yoʻq. Shuning uchun sinf imkoniyatidan
kelib chiqqan holda darsni tushuntirish mumkin. Buni sinfxona jihozlarining joylashgan
oʻrniga nisbatan ham gorizont tomonlarini aniqlashni oʻrgatsa boʻladi. Oʻquvchilar
amaliy mashgʻulotlarni individual tarzda ham, oʻqituvchining ishtirokida ham bajarishlari
mumkin. Sinf xonasining oʻzida ham azimutli yurishni amalga oshirsa boʻladi. Masalan:
“Akmaljon, men senga nisbatan shimol tomonda turibman. Sen mening qaysi
tomonimdasan? (janub) Endi sen menga qarab uch qadam yur. Kelganingdan keyin
mening oʻng tomonimdagi derazagacha toʻrt qadam tashla. Endi javob ber, menga
nisbatan oʻng tomon qaysi ufq tomoniga toʻgʻri keladi? (sharq) Derazadan sinf
xonasining oxirigacha uch qadam tashla, sen qaysi tomonga boryapsan? (janub) Toʻxtab
turgan nuqtangdan chap tomonga qarab yana toʻrt qadam yur. Sen qaysi gorizont
tomoniga qarab yuryapsan? (janub) Endi, oʻquvchilar, Akmaljonning yurgan yoʻlini
daftaringizga tasvirlang. Har bir qadamni santimetrda ifodalang. Akmalning oʻzi esa
yurgan yoʻlini doskaga chizadi. Akmaldan oldin vazifani toʻgʻri bajargan 3 ta oʻquvchi
“aʻlo”, keyingi 3 nafar oʻquvchi esa “yaxshi” baho bilan ragʻbatlantiriladi”. Bir vaqtning
oʻzida 7-8 nafar oʻquvchini baholash imkoniyati yuzaga keladi. Bunday mashgʻulotlar
oʻquvchilar tomonidan sevib bajariladi. Chunki bu bir joyda uzoq vaqt oʻtirib zerikkan
oʻquvchilar uchun harakatli oʻyin hisoblanadi, sezgirligini oshiradi. Birinchi boʻlish va
ustozdan maqtov eshitish hamda musobaqa ruhi uning darsga nisbatan muhabbatini
oshiradi. Uyga vazifa sifatida esa oʻzlari xuddi shunga oʻxshash, lekin murakkabroq
boʻlgan geografik hikoya tuzib daftarda chizmasini tushirib kelish berilsa, mavzu yana
ham mustahkamlanadi. Berilgan sonlarni santimetrga aylantirilganining sababini
“Masshtab” mavzusini oʻrganganda shu mashgʻulot orqali ham tushuntirib ketish
mumkin. Bu juda oddiy usul, lekin oʻquvchi unda shaxsan ishtirok etgani uchun hech
qachon esdan chiqarmaydi, unda koʻnikma hosil boʻladi, bilganlarini bemalol sinfdan
tashqarida qoʻllay olish malakasini egallaydi. Ularda amaliy topshiriqlarni bajarish,
geografik mashq va masalalarni yechish usullarini oʻrganganlaridan keyin topshiriqlarni
Do'stlaringiz bilan baham: |