Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

579

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

mamlakatlaridagi boshlang‘ich maktab 4-sinf o‘quvchilari tomonidan badiiy va axborot 

matnlarini o‘qish hamda o‘qiganlarini mushohada qilib, tushunishni baholab, tahlil qiladi. 

 PIRLS  xalqaro  tadqiqot  monitoringi  badiiy  va  axborot  matnlari  asosida 

o‘quvchilarning  savodxonlik  va  bilim  darajasini,  shaxsiy  o‘qish  ko‘nikmalarining 

shakllanishini  baholash,  turli  tadqiqot  sikllaridagi  o‘zgarishlarni  tahlil  qilish  va  h.k. 

vazifalarni  bajaradi.  Sinov  paytida  vaqt  cheklangan  bo‘lib,  o‘quvchilarga  xalqaro 

tadqiqot  bankining  barcha  topshiriqlarini  bajarish  imkoniyati  mavjud  emas.  Chunki 

tadqiqotda  taxminan  10  ta  matn  va  matndan  kelib  chiqib  135  tadan  ortiq  topshiriqlar 

kirtiladi.  Shuning  uchun,  xalqaro  sinovni  tuzishda  va  natijalarni  qayta  ishlashda 

zamonaviy sinov nazariyasi (IRT – Item Response Theogu) ishlatiladi. Ushbu nazariya 

tadqiqot  davomida  cheklangan  miqdordagi  vazifalarni  (30  tagacha)  o‘quvchilarning 

shaxsiy  xususiyatlari,  o‘qituvchilar  va  ta’lim  muassasalarining  xususiyatlarini  hisobga 

olgan holda, anketa savollariga berilgan javoblarni tahlil qilish natijasida, har bir bola va 

har  bir  mamlakat  uchun  miqdoriy  ko‘rsatkichlar,  xalqaro  ma’lumotlarni  individual 

o‘quvchilar yoki butun guruh o‘quvchilari tomonidan bajarishi mumkinligini tavsiflaydi. 

2016-yilda o‘tkazilgan PIRLS tadqoqotida materiallar 16 variantda ishlangan bo‘lib, 

ularning har biri bir xil qiyinchilik darajasiga ega bo‘lgan. Har bir o‘quvchiga ikkita ya’ni 

badiiy va ilmiy-ommabop matnlar va har bir matn uchun 12-17 ta topshiriqlar berilgan. 

 Tadqiqot  ma’lumotlarini  statistik  qayta  ishlash  natijasida  har  bir  sinovdan 

o‘tayotganlar  xalqaro  1000  ballik  shkala  bo‘yicha  baholanadi.  O‘qish  savodxonligini 

baholash, badiiy va axborot matnlarini o‘qish sifatini baholash va o‘qish qobiliyatining 

individual va guruhlarda baholash uchun alohida mustaqil shkalalar asosida olib boriladi. 

 PIRLS  baholash  mezoni  xalqaro  tadqiqot  shkalasi  2001-yilda  tuzilgan  bo‘lib, 

baholash  mezoni  tadqiqotda  ishtirok  etgan  barcha  mamlakatlarning  o‘rtacha  ballari 

standart  100  ball  farq  bilan  500  ball  deb  qabul  qilinganligini  hisobga  oladi.  Keyingi 

barcha  ilmiy  izlanishlarning  natijalari  (2006  va  2011,  2016  yillar)  2001-yil  shkalasida 

asosida  o‘lchangan.  Bu  o‘z  navbatida  tadqiqot  o‘tkazilgan  yillar  natijalari  va  ularning 

o‘zgarish tendensiyalarini taqqoslash imkonini beradi. 

2011,  2016-yillar  ma’lumotlariga  ko‘ra  Rossiya,  Singapur,  Gonkong,  Irlandiya  va 

Finlyandiya  davlatlarida  o‘quvchilarning  matnni  mutolaa  qilishi  muvaffaqiyatli 

natijalarni  ko‘rsatgan.  Ushbu  davlatlarning  to‘rtinchi  sinf  o‘quvchilari  barcha  ishtirok 

etgan  davlatlar  orasidan  eng  yaxshi  ko‘rsatkichni  namoyish  etib,  mamlakatlarning 

o‘rtacha ballari orasidagi farq unchalik katta bo‘lmagan.  

Tadqiqotning  2016-yilgi  natijalariga  ko‘ra  boshlang‘ich  maktablarni  bitirayotgan 

rossiyaliklarning o‘rtacha balli eng yuqori 581 ballni tashkil qildi. Singapur, Gonkong, 

Irlandiya  va  Finlyandiya  davlatlari  o‘quvchilarining  ko‘rsatkichlari  o‘rtasidagi  farq 

minimal va statistik ahamiyatga ega emas.  

2016-yilda  yaxshi  natijalarga  erishgan  ko‘pgina  davlatlar  2011-yilga  nisbatan  o‘z 

ko‘rsatkichlarini sezilarli darajada yaxshiladilar. 2011-yil va 2016-yilda qatnashgan 41 ta 

---